سایت جوان آنلاین درگزارشی نوشت : تب سریال‌های ترکیه‌ای این روز‌ها همه‌گیر شده، به صورتی که مردم کشور‌های منطقه خاورمیانه به مشتریان پر و پا قرص این سریال‌ها تبدیل شده‌اند. سریال‌هایی که شاید از نظر بار فنی و محتوایی در مقایسه با سریال‌هایی که در کشوری مانند امریکا ساخته می‌شوند از هیچ شانس رقابتی برخوردار نباشند، اما به چند دلیل توانسته‌اند در میان مردم خاورمیانه جای خود را باز کنند.

حضور فرهنگی ـ سیاسی از جانب دولت

ترک‌ها خود را وارث امپراتوری عثمانی می‌دانند، با آنکه مصطفی کمال پاشا (آتاتورک) به عنوان بنیان‌گذار ترکیه نوین خود عامل انقراض امپراتوری پیر عثمانی بود. امپراتوری عثمانی نیز خود را وارث سلسله حکومت‌ها و خلفای سده‌های ابتدای اسلامی می‌دانست و به نحوی دولت عثمانی و حاکمانش خود را خلفای اسلامی می‌دانستند و برای خود حق حاکمیت بر تمام سرزمین‌های اسلامی را قائل بودند. به همین دلیل میان دولت عثمانی و حکومت صفوی درگیری و رقابت همیشگی وجود داشت. ترکیه به دلیل نزدیکی به اروپا به شدت انگیزه‌های غربی شدن دارد.

 همان گونه که آتاتورک قانون منع حجاب را در کشورش اعلام کرد و رضا خان نیز در بازدید از آن کشور طرح را الگو برداری و به زور در ایران پیاده‌سازی کرد. سیاست ترکیه برای نفوذ در افکار کشور‌های همسایه و القای برتری فرهنگی خود بر سایر ملل منطقه، سیاستی نو به شمار می‌رود و عمر طولانی ندارد.

 ترکیه در چند سال اخیر تبلیغات فراوانی را برای ایجاد زیرساخت‌های فرهنگی به وجود آورده؛ از جمله تلاش بی‌شائبه این دولت برای ثبت‌و‌ضبط نام مولانا شاعر ایرانی در افکار جهانی است. از سوی دیگر ترکیه در عرصه سیاسی نیز می‌خواهد خود را خیرخواه مردم منطقه و دوست ملت‌ها نشان دهد. در این راه نیز از پخش سریال‌های خود در کشور‌های همسایه به شدت دفاع می‌کند. سریال‌هایی که سعی شده با تنوع در آنها تمام سلایق را پاسخگو باشد.

کلید اسرار ترک‌ها

تاریخچه سینمای ترک‌ها به اوایل قرن بیستم باز‌می‌گردد. این سینما دارای کارگردانانی چون فاتح آکین و نوری بیلگه جیلان است که سابقه حضور در جشنواره فیلم فجر را نیز دارند. فیلم‌های ترکی در سال‌های پیش از انقلاب کم و بیش در ایران شناخته شده بود و چند بازیگر ترک هم در فیلم‌های ایرانی به نقش آفرینی پرداختند، اما این نفوذ آنقدر نبود که سینمای هالیوودی را کنار بزند.

مردم بیشتر ترجیح می‌دادند مشتری فیلم‌های برتر جهان باشند تا سینمای ترکیه را ببینند که داستان فیلم‌هایش شبیه فیلم فارسی‌های خودمان بود اما ترکیه خود را محدود به فیلم‌های سینمایی نکرد. با گسترش سریع شبکه‌های تلویزیونی خصوصی در این کشور تب ساخت سریال‌ها نیز بالا گرفت و شبکه‌های لائیک از یک‌سو و شبکه‌های اسلام‌گرا نیز از سوی دیگر؛ در یکی سعی در نشان دادن ترکیه‌ای لائیک و مدرن می‌شد و در دیگری ترکیه‌ای مذهبی و پایبند به اصول اخلاقی. این سریال‌ها توانستند به زودی از مرز‌های ترکیه فراتر بروند و سر از شبکه‌های تلویزیونی دیگر کشور‌ها دربیاورند.

صدا‌و‌سیمای ما نیز یکی از مشتریان خوب سریال‌های ترکی شد. بعد از آنکه در چند سال پشت هم سریال‌های ژاپنی و سوری در مناسبت‌هایی چون ماه مبارک رمضان پخش شد و مردم از آن استقبال کردند.

این‌بار نوبت سریال‌های خارجی دیگری بود که پا به صدا‌و‌سیما بگذارند. سریال کلید اسرار با اینکه از جهات زیادی به آن ایرادهای محتوایی وارد می‌شد به سرعت در میان مردم ایران جا باز کرد. سریالی کم‌خرج اما پرمخاطب که در هر قسمت آن نکاتی اخلاقی را در قالب سزای گناهکار و پاداش نیکوکار در دنیا به نمایش می‌گذاشت. این سریال آنقدر خوب توانست جای خود را در میان بینندگان برنامه‌های تلویزیونی باز کند که صدا و سیما ترجیح داد نمونه ایرانی آن را بسازد و با نام «شاید برای شما اتفاق بیفتد» پخش کند.

عرب‌ها مشتریان خوب ترک‌ها

عرب‌ها از گذشته به دلیل تعصبات قومی و نژادی تلاش می‌کنند با پیش کشیدن واژه‌هایی چون ملت عرب، سعی در استفاده از تولیدات خود در سطح کشورهای عرب زبان داشته باشند و از موسیقی گرفته تا فیلم و سریال، اما به مانند بسیاری از مسائل دیگر به دلیل عدم توانایی آنها در ساخت فیلم و سریال، معدود کشور‌های عربی بودند که توانستند پیشرو در ساخت فیلم و سریال باشند و از آن جمله کشورهای مصر و سوریه پیشگام بودند. در سال‌های اخیر با کاهش ساخت فیلم و مجموعه‌های تلویزیونی، عرب‌ها رو به استفاده از تولیدات دیگر کشور‌ها آوردند.

ابتدا این صدا و سیمای ایران بود که با دوبله عربی فیلم‌ها وسریال‌هایش که اکثراً با برداشت از داستان‌های قرآنی و اسلامی ساخته شده بودند، عرب‌ها را به سوی خود جلب کردند اما با احساس ترس وهابیون از مسئله‌ای به نام نفوذ تشیع در قالب سریال‌های ایرانی در کشور‌های عربی و با مخالفت‌های آشکار و نهان تلاش نمودند تا نمایش فیلم‌ها و سریال‌های ایرانی را محدود یا قطع کنند، به‌گونه‌ای که در کشور عربستان برای جلوگیری از تکثیر سریال‌های ایرانی از نیروهای امنیتی کمک گرفته شد.

 اما در سایه محدود کردن سریال‌های ایرانی، ترک‌ها وارد میدان شدند و آنها بر عکس ایرانی‌ها با مسائل دینی و اخلاقی کاری نداشتند و یک راست به سراغ فیلم‌های عاشقانه و نشان دادن روابط عاطفی مجاز و غیر مجاز رفتند. چیزی که به سرعت جای خود را در میان اعراب باز کرد و بسیاری از شبکه‌های عربی با حمایت دولت‌هایشان اقدام به نمایش فیلم‌های ترکی کردند. فیلم‌هایی که در خود ترکیه نیز به دلیل نشان دادن مسائل غیر‌اخلاقی مورد اعتراض قرار گرفته و سانسور می‌شدند اما اعراب فیلم‌های بدون سانسور را بیشتر می‌پسندند.

شبکه‌های فارسی زبان و فیلم‌های ترکی

بعد از اینکه شبکه‌های فارسی زبان ماهواره‌ای از پخش فیلم‌های ایرانی پیش از انقلاب با کیفیت تصویر‌های بسیار پایین خسته شدند یا اینکه پخش تکراری سریال‌های ایرانی نتوانست مشتری چندانی برای آنها جذب کند به فکر استفاده از سریال‌های ترکی افتادند. با استفاده از مبتدی‌ترین شکل دوبله، سریال‌ها در شبکه‌های فارسی زبان از ترکی به فارسی برگردانده می‌شود و بدون در نظر گرفتن تفاوت‌های فرهنگی میان ایرانیان و ترک‌ها به سرعت در شبکه‌های قارچ‌گونه فارسی زبان پخش می‌شوند. سریال‌هایی که توانستند دل فارس‌زبان‌ها را هم مانند عرب زبان‌ها بربایند، به گونه‌ای که بسیاری از خانواده‌ها وقت خود را با زمان پخش سریال‌های ترکی تنظیم می‌کنند و نمی‌خواهند حتی یک قسمت آن را از دست بدهند.

ترکیه در جدیدترین سیاست رسانه‌ای خود برای احیای یاد امپراتوری عثمانی دست به ساخت فیلم پرهزینه‌ای چون«فاتح ۱۴۵۳» و سریال جنجالی «صدسال محتشم» یا «حریم شاه» زده است که در آن به فتوحات عثمانی‌ها و کشور گشایی حاکمان عثمانی اشاره و در بسیاری از کشور‌ها با واکنش‌های منفی روبه‌رو شده است.

شاید در تعاریف رسمی، ما ترکیه را کشوری اسلامی بدانیم اما آنچه مسلم است ترکیه کشوری لائیک است یا حداقل لائیک‌ها در آن از قدرت و نفوذ خوبی برخوردارند و فیلم هایی که بر اساس تفکر لائیک‌ها ساخته می‌شود نه به لحاظ ساختار و نه به لحاظ محتوا هیچ‌گونه همخوانی با فرهنگ مردم ایران ندارد.

به نظر می‌رسد تب سریال‌های ترکیه‌ای با اینکه فراگیر است اما زمان زیادی طول نخواهد کشید و به زودی فروکش خواهد کرد، مگر اینکه مسئولان صدا و سیما نخواهند بازاری را که روزی در اختیار آنها بوده است بار دیگر از آن خود کنند و بگذارند که ترکیه به هر نحو ممکن خلأ احتمالی را با ایجاد ذائقه‌های جدید دوباره پر کند.