به گزارش صبح رزن،سپهرغرب، گروه خبر - آذین رضایی: در گذشته با توجه به عدم وجود داروهای شیمیایی، گیاهان موارد استفاده دارویی بسیاری داشتند و طبابت با گیاهان دارویی انجام می‌شد که استفاده از آن‌ها نیز به تناسب موارد مراجعه و توسط عالمان به این علم انجام می‌شد؛ با گرایش علم به سمت تولید داروهای شیمیایی و استفاده از آن‌ها، کم‌کم تمایل به سمت مصرف گیاهان دارویی کمتر شد و به همین دلیل کشت و استفاده از این گیاهان نیز کاهش یافت.

گیاهان دارویی شامل بخش‌هایی از گیاه است که پس از خشکاندن، بدون ایجاد هرگونه تغییری در مغازه‌ها و عطاری‌ها به فروش می‌رسد؛ زیره، رازیانه، هل یا دارچین گیاهانی هستند که برخی خواص درمانی آن‌ها که عمدتاً بی‌ضرر یا کم‌ضرر هستند، به اثبات رسیده است. اما داروهای گیاهی حاصل تبدیل برخی گیاهان به دارو در کارخانه‌های داروسازی و طی فرآیندی خاص و استریل هستند.

با توجه به تفاوت گیاهان دارویی و داروهای گیاهی، عطاری‌ها تنها حق فروش گیاهان دارویی را دارند، آن‌هم گیاهانی که تعداد آن‌ها مشخص بوده و طی سالیان دراز فواید و بی‌عارضه یا کم‌عارضه بودن آن‌ها به اثبات رسیده‌ است.

با وجود گرایش به سمت تجویز و مصرف داروهای شیمیایی، عطاری‌هایی وجود دارند که همچنان با تجویز گیاهان دارویی اقدام به درمان برخی امراض کرده و مراجعان خاص خود را نیز دارند؛ همدان نیز با توجه به شرایط آب‌وهوایی، خاستگاه برخی گیاهان دارویی بوده که این امر موجب وجود تعدادی بالای عطاری در این استان و گرایش مردم به استفاده بیشتر از گیاهان دارویی شده است.

استان همدان با توجه به وجود گونه‌های مختلف گیاهان دارویی، پتانسیل بالایی در این حوزه و ایجاد کارخانه تولید داروهای گیاهی دارد و سازمان جهاد کشاورزی و مرکز تحقیقات گیاهان دارویی و فرآورده‌های دارویی علوم پزشکی استان همدان نیز در عرصه تولید و کشت گیاهان دارویی و پژوهش‌ها، اقدامات قابل توجهی داشته‌اند.

مدیر امور باغبانی سازمان جهاد کشاورزی استان همدان و رئیس مرکز تحقیقات گیاهان دارویی و فرآورده‌های دارویی دانشگاه علوم پزشکی استان همدان درخصوص ظرفیت‌ها و وضعیت تولید گیاهان دارویی و اقدامات انجام‌شده در این حوزه با سپهرغرب سخن گفتند.

مدیر امور باغبانی سازمان جهاد کشاورزی استان همدان در گفت‌وگو با خبرنگار ما با اشاره به عمده گیاهان دارویی تولیدی در استان همدان، اظهار کرد: زعفران، گل‌ محمدی، گشنیز و رازیانه از عمده گیاهان دارویی کشت‌شده در استان است.

حجت‌الله شهبازی با بیان اینکه زعفران یکی از گیاهان دارویی مهم دارای اولویت از جهات متعدد برای ما است، گفت: جایگاه خوبی نیز در کشت زعفران داریم.

وی با تأکید بر اینکه یکی از خاستگاه‌های زعفران در منابع علمی معتبر حاشیه‌های زاگرس تعریف شده که به‌صورت مشخص بخش‌هایی از آن در استان همدان قرار می‌گیرد، بیان کرد: به همین دلیل از گذشته دور کشت زعفران در همدان وجود داشته است.

مدیر امور باغبانی سازمان جهاد کشاورزی استان همدان افزود: برنامه ویژه‌ای به‌منظور کشت زعفران در استان همدان تعریف کردیم و با توجه به ترویج و حمایت‌های فنی و گاهی مالی، با گسترش جدی در این حوزه مواجه هستیم که مورد اقبال بهره‌برداران کشاورزی قرار گرفته است.

وی با مرور دوره‌های 16 ساله اخیر در کشت زعفران استان، تصریح کرد: سطح زیر کشت زعفران استان سال 84 فقط 17 هکتار بود و در سال 98 به 215 هکتار رسید که عدد قابل توجهی است.

شهبازی با بیان اینکه بخش قابل توجهی از این جهش را طی چهار سال گذشته تجربه کردیم، ادامه داد: سال 94 سطح زیر کشت در استان به 64 هکتار، سال 95 به 87 هکتار، سال 96 به 130 هکتار، سال 97 به 161 هکتار و سال 98 به 215 هکتار رسید.

وی با تأکید بر اینکه در زمینه تولید زعفران نیز روند صعودی در استان داشته‌ایم، خاطرنشان کرد: سال 84 فقط چهار کیلوگرم تولید زعفران را در استان داشتیم و در سال 98 به 700 کیلوگرم رسید.

مدیر امور باغبانی سازمان جهاد کشاورزی استان همدان یادآور شد: تولید زعفران نیز طی چهار سال اخیر قابل توجه بوده و تولید در سال 94 به 195 کیلوگرم، سال 95 به 270 کیلوگرم، سال 96 به 366 کیلوگرم، سال 97 به 548 کیلوگرم و سال 98 به 700 کیلوگرم رسید.

وی با بیان اینکه امروز هم‌زمان با کشت بحث خشک کردن و فرآوری زعفران را به‌جد دنبال می‌کنیم، اظهار کرد: به دنبال این هستیم که بتوانیم یک واحد مکانیزه فرآوری را در استان ایجاد کنیم که واحدها به‌صورت سنتی اقدام نکنند.

شهبازی با تأکید بر اینکه اعتقاد داریم کیفیت زعفران استان شاید از برخی مناطق تولید زعفران کشور نیز بالاتر باشد، گفت: به همین دلیل به دنبال برندسازی زعفران استان تحت لوای زاگرس هستیم و یکی از برنامه‌های مشخص سازمان است.

وی با اشاره به تعریف منابع مالی و ارائه تسهیلات در این خصوص برای متقاضیان، بیان کرد: هزینه اولیه احداث باغات زعفران بالاست و باید حدود چهار تُن زعفران کشت شود که برای هزینه کشت به‌منظور ایجاد انگیزه در متقاضیان، تسهیلات با سود پایین پرداخت می‌شود.

مدیر امور باغبانی سازمان جهاد کشاورزی استان همدان افزود: کشت گل‌ محمدی نیز از کشت‌هایی است که به‌طور ویژه به توسعه آن می‌اندیشیم؛ از گذشته کشت گل‌ محمدی در استان همدان انجام می‌شد.

وی با اشاره به ایجاد واحد فرآوری گل ‌محمدی با توجه به حمایت‌های جدی، تصریح کرد: در کشت گل ‌محمدی نیز توسعه خوبی شده و از سال 84 با سطح زیر کشت 52 هکتار، به 250 هکتار در سال 98 رسیده است.

شهبازی با بیان اینکه در استان طی چهار سال اخیر افزایش قابل توجهی نیز در کشت گل ‌محمدی شاهد بودیم، ادامه داد: سال 94 سطح زیر کشت 88 هکتار، سال 95 به 95 هکتار، سال 96 به 144 هکتار، سال 97 به 180 هکتار و سال 98 به 250 هکتار رسید.

وی با تأکید بر اینکه تولید گل ‌محمدی در سال 84 فقط 52 تُن بوده که در سال 98 به 320 تُن رسیده است، خاطرنشان کرد: روند از سال 94 تا 98 افزایشی بوده و در سال 94 حدود 75 تُن، سال 95 به 78 تُن، سال 96 به 10 تُن، سال 97 به 212 و سال 98 به 320 تُن رسیده است.

مدیر امور باغبانی سازمان جهاد کشاورزی استان همدان یادآور شد: در مورد گیاهان دارویی استان همدان امسال سطح زیر کشت به چهار هزار و 630 هکتار رسید و بخش اصلی به گشنیز و رازیانه اختصاص دارد؛ سالانه بیش از چهار هزار و 200 هکتار از سطح زیر کشت به این دو محصول اختصاص می‌یابد.

وی با بیان اینکه بالغ‌بر 95 درصد رازیانه کشور را در استان همدان تولید می‌کنیم، اظهار کرد: نخستین تولیدکننده رازیانه کشور هستیم و این محصول نقش مهمی در صادرات استان دارد.

شهبازی با تأکید بر اینکه در رابطه با گشنیز نیز بالغ‌بر 55 درصد گشنیز کشور در استان تولید می‌شود، گفت: در تولید این محصول نیز رتبه نخست کشور را به خود اختصاص داده‌ایم.

وی با تأکید بر اینکه این دو محصول غالب تولیدات گیاهان دارویی ما را شامل می‌شود، بیان کرد: این دو محصول وابستگی شدید به بحث صادرات و بازارهای جهانی دارند و امکان صادر کردن محصولات به دلایل متعدد، دچار نوسان می‌شود.

مدیر امور باغبانی سازمان جهاد کشاورزی استان همدان افزود: متوسط سطح زیر کشت گیاهان دارویی طی سال‌های گذشته از سه هزار و 300 هکتار به چهار هزار و 630 هکتار و تولید از چهار هزار و 675 تُن در سال 84 به 11 هزار و 692 تُن در سال 98 رسیده است.

وی با بیان اینکه در بحث زعفران شهرستان ملایر با 107 هکتار نخستین تولیدکننده استان با 306 کیلوگرم تولید است، تصریح کرد: در گل ‌محمدی نیز شهرستان ملایر با سطح زیر کشت 148 هکتار و 210 تُن تولید، در رتبه نخست استان قرار دارد.

شهبازی به شهرستان‌های دارای رتبه اول و دوم در کشت و تولید گیاهان دارویی اشاره کرد و ادامه داد: بیشترین تولید گشنیز مربوط به شهرستان نهاوند و رازیانه مربوط به شهرستان رزن است.

وی با بیان اینکه غالب گونه‌های گیاهان دارویی مرتعی در حوزه منابع طبیعی و خودرو هستند، خاطرنشان کرد: در کشت گیاهان دارویی به‌صورت کشت و زراعی، حدود 30 محصول داریم، اما آنچه در طبیعت و مورد استفاده عطاری‌ها بوده، آمار بالاتری دارد که در منابع طبیعی موجود است.

مدیر امور باغبانی سازمان جهاد کشاورزی استان همدان یادآور شد: واحد تولید داروهای گیاهی در استان نداریم و گیاهان دارویی بیشتر در عطاری‌ها به فروش می‌رسند.

وی با اشاره به انعقاد قرارداد با واحدهای تولید داروهای گیاهی در کشور به‌منظور ارائه گیاهان دارویی، اظهار کرد: این مهم به اطلاع بهره‌برداران رسیده و امیدواریم که طی سال‌های آینده با توجه به ترویج و استفاده از گیاهان دارویی و داروهای گیاهی، بیش‌ازپیش در جامعه کشت در عرصه‌ها انجام شود.

شهبازی با اشاره به تحقیقات و پژوهش‌ها در مرکز تحقیقات جهاد کشاورزی در بخش مرتعی گیاهان دارویی، گفت: یکی از باغات گیاهان دارویی مهم کشور، باغ گیاهان دارویی ابن سینای همدان وابسته به مرکز تحقیقات جهاد کشاورزی است؛ از یافته‌های علمی و تحقیقاتی استفاده کرده و با مرکز تحقیقات دانشگاهی ارتباط داریم.

رئیس مرکز تحقیقات گیاهان دارویی و فرآورده‌های دارویی دانشگاه علوم پزشکی ابن سینا استان همدان نیز در گفت‌و‌گو با خبرنگار ما بیان کرد: در بحث گیاهان دارویی استان همدان گونه‌های مخصوصی همچون رازیانه، گشنیز، سیر و موسیر دارد.

دارا دستان با بیان اینکه گیاهان دارویی ذکرشده جزء گیاهان بومی استان هستند، افزود: این گیاهان پتانسیل بسیار بالایی در مصارف دارویی دارند.

وی با تأکید بر اینکه در زمینه تولید داروهای گیاهی این اداره زیرمجموعه معاونت غذا و داروی دانشگاه علوم پزشکی ابن سینا است و در چند حیطه فعالیت دارد، تصریح کرد: تولید داروهای گیاهی در سه دسته قرار می‌گیرد.

رئیس مرکز تحقیقات گیاهان دارویی و فرآورده‌های دارویی دانشگاه علوم پزشکی ابن سینا استان همدان ادامه داد: داروهای گیاهی در سه دسته فرآورده‌های ذکرشده گیاهان دارویی در منابع علمی معتبر، فرآورده‌های جدید تولیدی برای نخستین‌بار و داروها و ترکیبات ذکرشده در کتب معتبر طب سنتی ایران به‌طور متواتر تقسیم می‌شوند و در این سه حوزه مجوز تولید داروهای گیاهی را انجام می‌دهیم.

وی با بیان اینکه یکی از پتانسیل‌ها نیز بسته‌بندی داروهای گیاهی و تولید گیاهان دارویی فرآوری‌نشده است، خاطرنشان کرد: متقاضی در این حوزه زیاد داریم و شرکت‌هایی به دنبال گرفتن مجوز آن هستند که مراحل نهایی درحال طی شدن است تا به‌صورت مجوزدار و رسمی فعال شوند.

دستان استانداردسازی گیاهان دارویی را از دیگر پتانسیل‌ها در استان همدان برشمرد و یادآور شد: هر گیاه برای مصرف در کارخانه‌های تولید داروهای گیاهی باید دارای استاندارهایی باشد که این مهم را می‌توان با توجه به پتانسیل موجود در استان از مرکز تحقیقات گرفته تا گیاهان دارویی، انجام داد.

وی با تأکید بر اینکه موانعی درخصوص کشت و تولید گیاهان دارویی در استان وجود ندارد، اظهار کرد: اگر متقاضی با فراهم کردن ضوابط و مقررات سازمان وجود داشته باشد، مانعی در این خصوص نیست و متقاضیان می‌توانند به‌راحتی واحدهای تولید دارو، بسته‌بندی و تولید عصاره و اسانس داشته باشند.

رئیس مرکز تحقیقات گیاهان دارویی و فرآورده‌های دارویی دانشگاه علوم پزشکی ابن سینا استان همدان گفت: این حوزه بسیار جای کار دارد و کمتر شناخته شده، چراکه بیشتر به سمت تولید داروهای شیمیایی گرایش بوده است.

وی با تأکید بر اینکه باید در این خصوص سرمایه‌گذاری شود، بیان کرد: متقاضیانی از کارخانه‌های تولید داروهای گیاهی تا اشخاص حقیقی برای کشت گیاهان دارویی داشتیم که درحال گرفتن مجوز هستند.

دستان خواستار اطلاع‌رسانی توسط رسانه‌ها در راستای ترویج کشت گیاهان دارویی شد و افزود: این اقدام به‌نوعی جذب سرمایه‌گذار است؛ با توجه به رویکرد به سمت طب سنتی و داروهای گیاهی، در آینده بازار کار خوبی در این حوزه وجود دارد.

وی با بیان اینکه در این حوزه حمایت‌هایی همچون تسهیلات و کمک‌هزینه وجود دارد، تصریح کرد: در استان تولید داروی گیاهی نداریم و کارخانه‌ای در این خصوص نیست.

رئیس مرکز تحقیقات گیاهان دارویی و فرآورده‌های دارویی دانشگاه علوم پزشکی ابن سینا استان همدان ادامه داد: شرکت بسته‌بندی در استان تأسیس شده و درحال گرفتن مجوز از سازمان است.

مسلم است که مصرف بی‌رویه و بیش‌ازحد نیاز هر نوع خوراکی اعم از گیاهی یا شیمیایی، می‌تواند برای بدن ضرر داشته باشد؛ اما با پژوهش و تحقیقات صورت‌گرفته از برخی گیاهان، داروهای گیاهی توسط کارخانه‌ها تولید می‌شود؛ استان همدان قطب کشت و تولید گیاهان دارویی است و به‌دلیل عدم وجود کارخانه داروی گیاهی، گیاهان دارویی کشت‌شده صادر شده و یا به‌صورت فرآوری‌نشده در اختیار عطاری‌ها قرار می‌گیرند، اما لازم است مسئولان به‌منظور بهره‌وری و استفاده از این ظرفیت با اندیشیدن تدابیری با توجه به شعار سال، درآمدزایی بیشتری از این راه حاصل کنند.