به نقل از عصرهامون، پروژه عظیم نمک زدایی و انتقال آب از دریای عمان به سه استان‌ سیستان و بلوچستان،‌ خراسان جنوبی و خراسان رضوی؛ وعده ای که در دولت احمدی نژاد جهت رفع کمبود‌ آب شرب و صنایع مستقر در نوار شرقی کشور مطرح شد، همچنان در همان مرحله طرح باقی مانده و هنوز اقدامی در این زمینه انجام نشده است.

وعده ای که نه تنها از سوی دولت دهم بلکه، در دولت تدبیر و امید نیز مطرح شد، اما بر خلاف شعار روحانی، تدبیری برای اجرا به همراه نداشت و مردم تشنه این سه استان همچنان منتظر عملیاتی شدن این پروژه هستند.
 
این در حالی است که اگر نگوییم مهم ترین بحران آینده ایران مسئله آب و کمبود آن است، تردیدی وجود ندارد که این معضل جزو اصلی ترین چالش های امروز و فردای ماست، مشکلی بزرگ که هر کسی تلاش دارد تا از زاویه تخصص و تجربه خود راهی برای حل آن پیدا کند.
 
انتقال آب از دریای عمان نیز از جمله گزینه های مطرح شده در این حوزه است، پروژه ای که با وجود گذشت بیش از یک دهه از طرح آن، در وانفسای خشکسالی نه تنها برای پهنه شرقی کشور بلکه برای مردم تشنه شهرها و روستاهای حاشیه ساحل دریای عمان که از بی آبی به ستوه آمده اند، عملیاتی نشد.
 
آخرین وعده دولت برای شروع عملیات اجرایی این طرح به دهه فجر سال 97 بر می گردد، وعده ای که چنان با قاطعیت مطرح شد که بارقه امید را دل مردم تشنه کام این منطقه روشن کرد، اما هنوز از آغاز اجرای آن خبری نیست و آخرین خبرها نیز از وعده جدید مسئولان امر مبنی بر راه اندازی آن  در هفته دولت حکایت دارد.

اشتباه مدیریتی در تعریف مسئله
 
سروش کیانی قلعه سرد، مدرس اقتصاد منابع طبیعی و محیط زیست در این باره به خبرنگار ما گفت: اصولا در کشور با مشکل تعریف مسئله مواجه هستیم که مدیریت منابع آبی نیز از این قائده مستثنی نیست، به این نحو که در بسیاری از موارد اگر صورت مسئله پاک نشود، به اشتباه مطرح می شود.
 
به گفته وی، در بحث منابع آبی کشور سال هاست که نحوه مدیریت نشان می دهد که به اشتباه مسئله را عرضه آب در نظر گرفته و برای حل آن تلاش کرده اند، در حالی که موضوع منابع آب ایران بخش تقاضا به ویژه در بعد تقاضای کشاورزی است، چراکه برای دولتی تمرکزگرا با شالوده اقتصاد انحصاری همواره مدیریت عرضه مطرح است نه تقاضا و اصولا مدیریت تقاضا چون سیاست گذاری را طلب می کند، دشواری خاص خود را دارد اما عرضه که در چنین ساختار دولتی بخش اعظم آن تحت کنترل دولت بوده و با دستور قابل انجام و بیشتر مورد پسند دولت ها است.
 
این کارشناس با بیان این که مسئله اصلی آب در کشور تقاضا است نه عرضه، افزود: در سیستان و بلوچستان نمی توان مشکل عرضه آب را نادیده در نظر گرفت، هر چند اگر مدیریت صحیح تقاضا صورت می گرفت شاید موضوع عرضه آب چندان جدی نمی شد، حال طرح هایی مانند انتقال آب هر چند به افزایش عرضه آب کمک می کند اما به صورت ساختاری و به تنهایی نخواهد توانست چالش های آبی استان را حل کند زیرا مشکل بزرگ جای دیگری است.
 

 
چالش جدی طرح انتقال آب
 
وی اضافه کرد: به لحاظ اقتصادی در مورد این گونه طرح ها مسئله جدی وجود دارد، طرح شیرین سازی و انتقال آب دریا در2 بعد هزینه های شیرین سازی و انتقال دارای چالش جدی است، در واقع علاوه بر هزینه بسیار بالایی که شیرین سازی آب دریا خواهد داشت، هزینه پمپاژ و انتقال این آب به مناطق مقصد نیز وجود دارد و به لحاظ هزینه ای چندین برابر هزینه های شیرین سازی خواهد بود.
 
کیانی گفت: در این زمینه علاوه بر فاصله مکانی بین دریا و منطقه مقصد، سطح ارتفاع از دریا در میزان هزینه های تمام شده این چنین طرح هایی بسیار موثر خواهد بود، برای مثال شهری مانند زاهدان که هزار و سیصد و هشتاد و پنج متر از سطح دریا ارتفاع دارد علاوه بر هزینه های لوله گذاری، انتقال آب دارای هزینه های بهره بردای و پمپاژ بوده و این هزینه ها نیز به هزینه تمام شده آب افزوده خواهد شد.
 
وی تصریح کرد: با توجه به ارتفاع از سطح دریا، هزینه انرژی جهت پمپاژ و سایر هزینه های مربوط به مدیریت و بهره برداری از این طرح هزینه تمام شده هر متر مکعب آب را می توان تا 50 هزار تومان متصور شد، این میزان از هزینه در حالی اتفاق می افتد که در شرایط کنونی دولت هر متر مکعب را به طور متوسط کمتر از 600 تومان به فروش می رساند.
 
کیانی با بیان این که این تفاوت به شدت معنادار به خوبی نشان می دهد این گونه طرح ها را به لحاظ اقتصادی به هیچ وجه نمی توان موجه دانست، گفت: در بخش کشاورزی نیز با این هزینه آب نمی توان محصولی را یافت که تولید آن به لحاظ اقتصادی دارای توجیه باشد.
 
قابل توجیه و مزیت برای ساحل نشینان
 
این کارشناس بیان کرد: برای مناطق نزدیک به دریا که با چالش جدی در تامین آب مواجه هستند و راه دیگری برای تامین آب ندارد، می تواند بنا بر اصل ضرورت قابل توجیه و دارای مزیت باشد اما برای سایر مناطق نمی توان مزیت چندانی در نظر گرفت.
 
وی با اشاره به این که سدسازی و طرح های انتقال آب دارای جاذبه های اقتصادی پررنگی برای بخش خصوصی هستند، گفت: با این ساختار فاقد توجیه اقتصادی و زیست محیطی انجام این گونه طرح ها برای دولت و مردم نه تنها عایدی نخواهد داشت، بلکه در بلند مدت به شدت آسیب زا خواهد بود و تنها منجر به منفعت مضاعف بخش خصوصی فعال در این زمینه می شود.
 
کیانی اذعان کرد: متاسفانه در اکثر طرح های انتقال آب چه از سرشاخه های رودخانه ها و چه از دریا، نقش آفرینی منفعت بخش خصوصی پررنگ است.

ضعف دولت در حکمرانی پایدار منابع آب
 
وی با اشاره به تبعات طرح انتقال آب از دریای عمان به استان های شرقی هم بیان کرد: تامین آب گران قیمت برای استان های شرقی که کشاورزی فاقد توجیه اقتصادی دارند و سالانه بخش زیادی از آب کشور را در قالب صادرات محصولات کشاورزی به صورت آب مجازی از کشور خارج می کنند، تنها ضعف دولت را در حکمرانی پایدار منابع آب پنهان می کند.
 
این مدرس دانشگاه افزود: دولت با اضافه کردن عرضه آب در مصرف بی رویه این نعمت به ویژه آب کشاورزی این استان ها خللی احساس نمی کند و به نحوی سیاست تشویقی برای آن ها در نظر گرفته است، در مجموع نتیجه این امر مصرف بیشتر و گران قیمت تر آب خواهد بود که هزینه آن را نیز دولت از جیب عموم مردم کشور می پردازد.
 
وی تاکید کرد: مشکلات آبی استان های سیستان و بلوچستان، خراسان جنوبی و خراسان رضوی به دلیل مصرف بالای این استان ها به ویژه در بخش کشاورزی است، طبق آخرین آمار استان سیستان و بلوچستان 92 درصد، خراسان جنوبی 93 درصد و خراسان رضوی 89 درصد منابع آبی زیر زمینی خود را در کشاورزی استفاده می کنند، آن هم در حالی که بهره وری منابع آب در این بخش به شدت پایین است، از این رو حتی این آب گران قیمت هم نخواهد توانست مشکلات آبی این استان ها را حل کند.
 
کیانی با ارائه راهکاری برای حل مسئله آب در این منطقه گفت: مدیریت تقاضای آب کشاورزی با افزایش بهره وری و تغییر الگوی کشت به همراه مدیریت آب های سطحی و دشتمال ها، پیگیری حق آبه های کشور از کشورهای همسایه به همراه واقعی سازی قیمت آب و سیاست گذاری صحیح و علمی منابع آبی به جای پروژه اقتصادی محوری در حوزه آب گره گشای مسائل آبی استان و کشور خواهد بود.
 

طرحی بی نتیجه
 
حسینعلی شهریاری، نماینده مردم زاهدان در مجلس نیز در این باره به خبرنگار ما گفت: طرح انتقال آب از دریای عمان به زاهدان در دولت احمدی نژاد مطرح شد اما تا کنون هیچ نتیجه‌ای در بر نداشته است.
 
به گفته وی، با توجه به مشکلات ناشی از کم آبی در شرق کشور، قرار شد آب از دریای عمان و خلیج فارس منتقل شود که مصوبه نیز دارد، اجرای این طرح نیازمند سرمایه گذاری است، اما شرکت های داخلی حاضر نیستند که سرمایه‌گذاری کنند، چرا که از توان کافی برخوردار نیستند.
 
شهریاری اضافه کرد: خارجی ها نیز به دلیل تحریم ها برای سرمایه‌گذاری اقدام نمی کنند و ۱۰ سال است که مصوب شده از دریای عمان مشکل کم آبی سیستان و بلوچستان، خراسان جنوبی و خراسان رضوی حل شود که در این رابطه با حضور استانداران نیز جلساتی برگزار شد، اما هیچ اتفاقی نمی‌افتد، چرا که سرمایه گذار خارجی ورود نمی کند و سرمایه گذاران داخلی هم اگر می آیند چون منابع کافی داخلی کافی ندارند، خیلی زمان بر است.
 

 
فریاد تشنگی ساحل نشینان
 
معین الدین سعیدی، نماینده مردم چابهار، نیکشهر، کنارک و قصرقند در مجلس شورای اسلامی نیز در این خصوص به خبرنگار ما گفت: موضوع انتقال آب دریای عمان و سیستان و بلوچستان به خراسان ها طرح بزرگی است و برای جبران بی‌آبی چاره‌ای جز استفاده از ظرفیت آب شیرین کن ها نداریم.
 
وی بیان کرد: اما باید توجه داشت که همه روستاهای ساحلی حوزه چابهار، کنارک و دشتیاری آب ندارند و فریاد تشنگی این مردم شنیده نمی شود.
 
این نماینده تصریح کرد: با انتقال آب از دریای عمان به خراسان ها مخالفتی ندارم و معتقدم باید از این ظرفیت استفاده شود، اما انجام این طرح به گونه‌ای باشد که در ابتدا مردمان نوار ساحلی سیستان و بلوچستان از آب شیرین بهره‌مند شوند.
 
وی ادامه داد: نباید صبر کرد طرح انتقال آب دریای عمان به خراسان ها به اتمام برسد، سپس قابلیت استفاده داشته باشد، بلکه باید به موازات پیشرفت پروژه، به شهرستان های مجاور و سپس استان های همسایه آبرسانی شود.
 
سعیدی اذعان کرد: بهره مندی و دسترسی مردم حوزه چابهار، کنارک، نیکشهر و قصرقند از آب سالم و بهداشتی خواسته بدون تغییر ماست.

ضرورت پایداری شرق کشور
 
محمد علایی، مدیران عامل شرکت آب منطقه ای خراسان رضوی نیز در این باره به خبرنگار ما گفت: بر مبنای مطالعات آینده پژوه و با توجه به تغییرات اقلیمی که رخ داده است و توسعه ناپایداری که ما از حدود 70 سال قبل در شرق کشور از دریای عمان تا سرخس انجام دادیم، می طلبد حتما این طرح برای پایداری شرق کشور اجرایی شود.
 
وی ادامه داد: نکته کلیدی این است که باید طرح سازمانی سازگاری با کم آبی را به عنوان راهبرد پایه ای اجرا و بر این اساس بر مبنای آب موجود خودمان را سازگار کنیم و توسعه را متناسب با آن بگذاریم.
 
این مقام مسئول اضافه کرد: این طرح قرار است توسط بخش غیردولتی اجرا شود، بنابراین نیاز به دریافت مجوزهایی از دولت دارد، اولین مجوزی که باید از سوی وزارت نیرو صادر شود، تخصیص شیرین کردن آب از دریای عمان است که خوشبختانه این تخصیص را سال گذشته برای سه شرکت آب خراسان رضوی، خراسان جنوبی و سیستان و بلوچستان صادر کرده است.
 

 
4 گام برای آغاز عملیات اجرایی
 
وی با بیان این که قدم اول اجرای این طرح برداشته شد، ادامه داد: نکته دوم مطالعات طرح بود که این مهم انجام، برای وزارت نیرو ارسال و تخصیص بر آن مبنا صادر شد.
 
علایی تصریح کرد: نکته سوم این بود که محل شیرین سازی آب و تصفیه خانه ها در چابهار مشخص شود که این اقدام هم صورت گرفت و مطالعات آن انجام شد، بر این مبنا استانداری سیستان و بلوچستان در چابهار زمین را تصرف کرد و در اختیار بخش خصوصی قرار داد که شرکت تابش مجری این طرح است، بنابراین 3 قدم بزرگ در این راستا برداشته شد
 
وی اضافه کرد: قدم‌چهارم انجام مطالعات زیست محیطی و مطالعات پدافند غیرعامل بود که خوشبختانه این اقدام هم انجام شد و حدود یک ماه پیش مطالعات کلان پدافند غیرعامل طرح تصویب شد و جزئیات آن در مرحله بعد انجام می شود، جانشین رئیس ستاد پدافند غیرعامل کشور نیز اعلام کرد که تامین آب شرق کشور در راستای پدافند غیرعامل است که حرف بسیار درستی است.
 
مدیرعامل آب منطقه ای خراسان رضوی افزود: هفته اول مرداد ماه مطالعات زیست محیطی این طرح نیز با شرط و شروطی تایید شده و در نهایت هفته گذشته ابلاغ شد، بنابراین شرکت تابش باید هرچه زودتر باید کلنگ آغاز عملیات اجرایی را به زمین بزند، چراکه که همه مجوزهای لازم در این راستا دریافت شده است.
 
وی تاکید کرد: سرمایه گذار طرح داخلی است، قرارگاه خاتم و شرکت های معدنی و فولادی سنگان و چند شرکت داخلی دیگر نیز در اجرای آن مشارکت دارند، فقط قرار بود بخشی از مطالعات شیرین سازی آب در دریای عمان را مبنی بر اینکه آب را از چه عمقی بگیرند و پساب تصفیه خانه را در چه عمقی تخلیه کنند، مشاور خارجی انجام دهد که این مهم نیز صورت نگرفت و مشاوران داخلی بهتر از آنها این اقدام را انجام دادند.
 
در همین راستا جلسه ای در استانداری خراسان رضوی با حضور معاونان امور عمرانی سه استان سیستان و بلوچستان، خراسان جنوبی و رضوی و مدیر عامل شرکت تابش به عنوان مجری این طرح برگزار و در این جلسه مصوب شد که عملیات اجرایی این طرح عظیم در هفته دولت آغاز شود.
 
حال باید منتظر هفته دولت بمانیم و ببینم که این بالاخره کلنگ آغاز عملیات اجرایی این مگا پروژه به زمین می خورد یا همچون همیشه در حد حرف و وعده باقی می ماند.

انتهای پیام/