به گزارش صبح رزن ،دکتر کریم مجتهدی درمورد تاریخ روشنفکری و روشنفکران اصیل و تظاهر به روشنفکری به مهر گفت: از لحاظ تاریخی قرن هجدهم خاصه در کشور فرانسه قرن روشنایی و روشنفکری گفته شد. خود فرانسوی‎ها عصر روشنایی می‎گویند. یعنی مطالب را با وضوح و واضح و متمایز بتوان شناخت یعنی عقل انسانی تصور درستی نسبت به مسائل جهانی پیدا می‎کند و از آن تصور ذهنی کاملی داشته باشد این حضور ذهن را روشنگری می‎گفتند.

وی افزود: یکی از نظرات اصلی فرانسوی‎ها این بود که علوم جدید و روش‎های علمی جدید به پایان رسیده یعنی تعیین مشخصات و روابط تشخیص علم از غیر علم شناخته می‎شود. تصور بر این است که بشر در قرن هجدهم به مرحله‎ای رسیده که می‎تواند مشخصات علم معتبر را تعیین کند.

استاد گروه فلسفه دانشگاه تهران ادامه داد: نمونه کامل این علم را در اروپا در عصر فیزیک نیوتن می‎بینیم. می‎توان بر اساس قوانین فیزیکی چه از لحاظ کمی و چه کیفی طبیعت و مسائل مربوط به جهان در کیهان شناسی و غیره را شناسایی کرد و خارج از این روابط علمی را باید خرافه دانست. یک چنین تصوری در قرن هجدهم پیدا شد.

این محقق و پژوهشگر حوزه فلسفه تصریح کرد: این دوره بیشتر با فکر انگلیسی مورد اعتبار قرار گرفت. نیوتن و جان لاک که فلسفه روانشناختی را ارائه داد هردو انگلیسی بودند. کتاب‏های سیاسی جان لاک مانند اصول حکومت و دیگر کتاب‏ها که در پایان قرن هفدهم نوشته شده بود و در قرن هجدهم مورد توجه همگان به طور کم و بیش قرار گرفت عصر جدیدی را بوجود آورد که به آن روشنگری می‎گوییم.

مجتهدی یادآورشد: این عصر در ایران، عصربسط اصول علم بود. یعنی علوم را بسط دادند و به صورت دایرةالمعارفی جمع کردند. اصول علم تعیین شده تمام مسائل را می‏توانیم در دایرة العارف نویسان جستجو کنیم و تمام مسائل را بر اساس آن حل شده فرض کنیم.

وی افزود: در قرن هجدهم دایرة المعارف بزرگ فرانسوی نوشته شد که تا امروز هم از نظر تحقیقات تاریخی و جغرافیایی، شناخت زمین شناسی و ستاره شناسی اعتبار دارد. در ایران به روشنفکر منورالفکر می‎گفتند و واژه روشنفکر جدیدتر است که به بعد از مشروطه مربوط می شود. میل به شناخت درست و پیداکردن علم مشکلی ندارد ولی این میل وقتی با شعارهای سطحی اندیشی و بی اعتبار همراه شد یعنی شخص ادعا کرد که می‎خواهد با علوم جدید کار کند و تظاهر به علم کرد که یکنوع شعاری شد برای ازبین بردن سنت و عبادات.

وی تصریح کرد: جوی ایجاد شد که یک نوع سودجویی و انحراف در جهت توسعه اغراض سیاسی در پی داشت. عده‏ای علم را وسیله قرار دادند برای آنکه سطحی نگری را رایج کنند. از جمله میرزا ملکم خان که تحصیلکرده غرب است با شعار پیشرفت و استفاده از صنایع غربی که در ظاهر هم خوب است اغراض سیاسی خود را دنبال کرد آن هم گرفتن امتیازات زیادی از ایران به نفع انگلیسیها بود.

مجتهدی در پایان تأکید کرد: روشنفکری اگر فاقد عمق باشد فقط نوعی شعار و سطحی اندیشی است و فریبنده و نامطلوب است ولی اگر جامعه را متوجه امکانات پیشرفت واقعی و رفاه اصلی و نه ظاهری کند می‎تواند مطلوب باشد. روشنفکران حال حاضر ما بیشتر سیاست زده هستند و آن کاری که ایران احتیاج دارد را نه تشخیص می‎دهند و نه ترویج می‏کنند. یک جور تظاهر به روشنفکری می‎کنند. کدام یک از اینها کتاب و مقاله عمیق نوشته یا مسائل اصلی را بیرون کشیده یا اذهان را متوجه آن ساخته است. آنها می‏خواهند از این رهگذر سوء استفاده سیاسی بکنند.