هرچند در سال 1390 نماينده مردم اصفهان- حمیدرضا فولادگر- به خبرگزاری فارس گفته بود که بالغ بر 2500 حزب(???) در كشور وجود دارد.

انگار جامعه ایرانی در هر چیزی باید افراط کند بعنوان مثال تعداد واحدهای صنفی در ایران 2.5 میلیون واحد بوده که با دستفروشان کنار خیابان به بیش از 3.5 میلیون میرسد که به ازای هر 31 نفر ایرانی، یک مغازه وجود دارد در حالیکه در اروپا به ازای هر 700-1000 نفر یک مغازه ساخته شده است.

بررسی تاریخ ایران نشان میدهد که مردم ایران نگاه خوبی به احزاب و عملکرشان نداشته اند. همچنین عدم توسعه جامعه ایران خود زمینه ساز عدم توسعه احزاب یا گریزان بودن از احزاب بوده است.
با توجه به اینکه تا سال 1350 شمسی، حکومتها غالبا موروثی، قبیله ای بوده و هیچگاه "حاکمان نخواسته اند که قدرت را با مردم تقسیم کنند" به این خاطر احزاب نیز شکل واقعی به خود نگرفته اند.

بررسی روند انتخابات بعد از انقلاب نشان میدهد که بسیاری از این احزاب در مقاطع انتخابات به اشکال حزب یا ائتلاف ظاهر شده و پایان کار بسیاری از آنها با اتمام انتخابات، تمام می شود.

اگر از یکی از شهروندان ساکن در شهرهای بزرگ سوال شود اسم ده حزب مهم ایران را نام ببرید قطعا نخواهد توانست.
متاسفانه احزاب تنها در مقطع انتخابات فعال بوده و بعد از آن به کما می روند.

برخی از احزاب نسبتا فعال ایران عبارتند از:
1- مستقل: خانه کشاورز
2-اصلاح طلبان: حزب اسلامی کار، مجمع روحانیون مبارز، خانه کارگر، کارگزاران سازندگی، انجمن اسلامی پزشکان، دفتر تحکیم وحدت، اعتماد ملی، مجمع نیروهای خط امام
3-اصولگرا: جامعه اسلامی مهندسین، کانون فارغ التحصیلان هند، جمعیت زنان جمهوری اسلامی، حزب موتلفه، جامعه زینب، جمعیت رهروان، جبهه پایداری، انجمن روزنامه نگاران مسلمان، جمعیت ایثارگران، حزب توسعه و عدالت، جامعه انجمنهای اصناف و بازار

احزاب منحل شده در دهه اخیر:
1- مجمع مدرسین و محققین حوزه علمیه (توقیف پروانه و تقاضای انحلال از دادگاه)
2- انحلال سازمان مجاهدین انقلاب اسلامی
3- انحلال جبهه مشارکت

اشکالات و مشکلات احزاب در ایران

1- تعداد زیاد احزاب و تشکلها
2- نداشتن شفافیت در مباحث مالی
3- نبود شور و شعف در فعاليت‌هاي احزاب
4- وابستگي‌ مالي برخی از احزاب به افراد یا بنگاهها كه خود ايجاد فساد مي‌كند.
5- وابستگي برخي احزاب به افراد و گروه‌هاي خارج از نظام
6- توسعه احزاب باعث افزایش توقعات و انتظارات اجتماعی مردم از دولت شده و کشورهای جهان سوم تمایلی به توسعه تحزب ندارند.
7- کار حزبی نیاز به هزینه و سرمایه گذاری دارد. معمولا دولتها حاضر به تامین این هزینه نیستند.
8- عدم باور افراد به حزب و کار گروهی، با وجود پر کردن فرم عضویت.
9- سواستفاده برخی از افراد حزب از اعضا و رها کردن آنها بعد از رای گیری
10- دخالت احزاب در تمام امورات جامعه. بطورکلی حزب باید در مسائل کلان اقتصادی، سیاسی و امنیتی جامعه ورورد کند نه در جزییات.

وقتی احزاب بخواهند جایگزین سازمانها و تشکلهای مردم نهاد یا NGO ها شوند و از امورات ریز مثلا رنگ جدول روستای امتلر تا نوع زنجیر های سرسره پارک ملت رزن بخواهند نظر بدهند قطعا توفیق نخواهند داشت. توفیق احزاب زمانی میسر است که حزب دارای یک برنامه جامع و یک نگاه کلان باشد.

یکی از کارکردهای یک حزب، کادرسازی، تربیت مدیر، معرفی تئوریسن، اقتصاددان، برنامه ریز، تحلیل گر، آنالیزور به سطح جامعه است. حزبیکه نتواند چنین مولفه هایی را داشته باشد و برنامه ای برای کادرسازی و تربیت نیرو نداشته باشد و در انحصار چندنفر باشد قطعا موفق نخواهد شد.

مقبولیت اجتماعی افرادیکه در بدنه اصلی حزب قراردارند نکته بسیار مهمی است.

پرهیز از محدودیت گرایی و انحصار طلبی و تطابق عمل با شعار نکته مهم دیگری است. بعنوان مثال در کانال حزب میهن اسلامی، یکی از اعضا سوالی داشت که آیا حزب میهن، عمل به قانون اساسی و اصل 15 را در برنامه دارد یا خیر? بلافاصله تعداد بسیاری از افراد بلاک یا ریپورت شدند. اینچنین نگاههای بسته ای نخواهد توانست تحزب و کار تیمی را در کشورمان توسعه دهد.

امیداست مسولان کشور و مدیران ارشد اجرایی با ایجاد چند حزب (کمتر از ده حزب) و لحاظ کردن همه جوانب و حول محور قانون اساسی و با شعار یکپارچگی ایران بتوانند گامی برای توسعه واقعی تحزب در ایران بردارند.

احمد صلاحی، تهران، چهارم خرداد 1395