خبرگزاری فارس ـ فاطمه ملکی؛ 21 مرداد ماه سالروز آغاز قیام جنگل به رهبری میرزا کوچک خان است؛ قیامی که میرزا در آن استقلال ملی را دنبال می‌کرد و می‌گفت: «من استقلال ایران را خواهانم و بقای اعتبارات کشور را طالبم».

بعد از گذشت 99 سال از رویداد ملی آغاز نهضت جنگل، مجموعه‌ای از عکس‌ها، دست‌نوشته‌ها، اعلانات، در خانه میرزا کوچک خان باقی مانده که از سال 92 تبدیل به موزه‌ای با نمایش آثار تاریخی شده است.

* تا سال 81 کسی نمی‌دانست خانه میرزا کجاست

«مهران اشراقی» که مسئولیت این موزه را بر عهده دارد، در گفت‌وگو با خبرنگار فارس درخصوص روند ساخت موزه و جمع‌آوری عکس‌ها و اسناد قیام جنگل، اظهار داشت: میرزا کوچک‌خان قبل از شهادتش نامه‌ای به برادرش با این مضمون نوشته بود که «وکیل و مختار هستی که خانه موروثی ما در پلاک 15 محله استادسرا را به فروش برسانی یا اجاره بدهی.» بعد از شهادت میرزا کوچک خان جنگلی در 11 آذر ماه 1300، خانواده وی نقل مکان کردند.

وی ادامه داد: تا 1381 کمتر کسی می‌دانست که آن محل خانه میرزا است. به خاطر اینکه 3 بار تغییر مالک پیدا کرده و خانوارهایی هم استیجاری در این خانه زندگی می‌کردند؛ حتی آخرین مالک می‌خواست آن خانه را تبدیل به آپارتمان کند. تا اینکه شهرداری و شورای شهر متوجه این موضوع شده و در سال 1381 ملک را خریداری کردند.

اشراقی یادآور شد: شهرداری در سال 81 بعد از خرید خانه میرزا، آن را تخریب کرده و با مصالح جدید و نقشه‌ای که وجود داشت، آن را بازسازی کرد. بازسازی تا سال 84  طول کشید. بعد از بازسازی این محل تا سال 89 در اختیار بنیاد پژوهشی میرزا کوچک بود؛ در این محل کتابخانه تخصصی میرزا و نهضت جنگل وجود داشت؛ ضمن اینکه از طبقه دوم آن به عنوان سالن‌های همایش استفاده می‌کردند. از سال 92 شهرداری خانه میرزا را تبدیل به خانه موزه کرد؛ بنده هم طی قراردادی با شهرداری موزه را راه‌اندازی کردم.

* آماده کردن عکس‌ها اسناد برای نمایش در موزه

وی بیان داشت: یکی از اقدامات بنده برای خانه موزه میرزا، این بود که عکس‌های مربوط به نهضت جنگل را در ابعاد بزرگتر و بدون دخل و تصرف در تصویر، چاپ کنم. در طبقه اول این محل، اسنادی دوران نهضت جنگل، نامه‌ها، اعلامیه‌ها و اخطاریه‌ها که حکومت مرکزی به مردم می‌داد و همچنین شب‌نامه‌هایی که توسط حکومت جنگل به مردم داده می‌‌شد را ارائه کردیم.

مدیر خانه موزه میرزا کوچک‌خان جنگلی گفت: با توجه به اینکه خانواده میرزا بعد از شهادتش خانه را ترک کرده بودند و میرزا هم ازدواج نکرده بود، وسایل و لباس‌های آنها را در دسترس نداشتیم؛ بر همین اساس و برای بازسازی شرایط زندگی آن دوران، اقدام به خریداری تعدادی از وسایل قدیمی از جمله چراغ‌هایی که سربازان روس و انگلیس به دست می‌گرفتند، چراغ‌های خوراک‌پزی، ظروف و همچنین اسلحه کردیم.

وی درباره فضای خانه و موزه میرزا خاطرنشان کرد: خانه میرزا 4 اتاق و یک سالن در طبقه اول و 4 اتاق و یک ایوان در طبقه بالا دارد. پیشنهاد داده شد که طبقه اول به اسناد و تصاویر قیام جنگل اختصاص داشته باشد که بنده طبقه اول این خانه را تبدیل موزه دائمی آثار و اسناد نهضت جنگل کردم. در طبقه دوم نیز هر ماه مجموعه‌ نمایشگاه‌هایی با محتوای تاریخی برگزار می‌شود.

اشراقی درخصوص اسناد موجود در موزه میرزا گفت: بیش از 180 سند در خانه میرزا پیرامون نهضت جنگل وجود دارد که این اسناد از مرکز اسناد ایران جمع‌آوری کردم. همچنین به مناسبت آغاز نهضت جنگل، در این ماه روزنامه‌های نهضت جنگل عرضه می‌شود.

* جمع آوری 60 قطعه عکس از نهضت جنگل

وی درباره عکس‌های نهضت جنگل بیان داشت: عکاسان نهضت جنگل، خارجی‌ها بودند که ما 60 قطعه از این عکس‌ها را جمع آوری کردیم. در این عکس‌ها تصاویری از  میرزا و یارانش و احمد کسمایی و خالو قربان دیده می‌شود که نوع ایستادن آنها نیز نشان‌دهنده احترام خاص یاران به میرزا و یاران نزدیک وی است.

مدیر خانه موزه میرزا کوچک خان گفت: در این مجموعه عکس‌های موزه، شامل تصاویری از میرزا در اوایل دوران مشروطه‌، آغاز نهضت جنگل و شهادت میرزا را داریم که در هر یک از این تصاویر میرزا با ظواهری مختلف مثل بدون محاسن، با لباس روحانیت و لباس مبارزه دیده می‌شود.

* راه‌اندازی اولین یتیم‌خانه رشت توسط یکی از یاران میرزا

وی با اشاره به یکی از اسناد موجود در موزه یادآور شد: «کاظم مژدهی» یکی از یاران میرزا بود. او بعد از انقلاب جنگل رو می‌آورد به اعمال خیریه و اولین یتیم‌خانه رشت را  تأسیس می‌کند. این اولین پرورشگاه خصوصی در ایران است. در اسناد موزه دست‌خط مدیر مدرسه‌ای که کاظم مژدهی در آن تحصیل کرد را هم داریم. نکته قابل توجه این است که یاران میرزا، افراد معمولی نبودند آنها قشری  تحصیل‌کرده و خیر بودند.

* اسنادی از قیام در دست مجموعه‌داران است

مدیر خانه موزه میرزا کوچک‌خان جنگلی بیان داشت: قبل از انقلاب اسلامی اجازه نمی‌دادند اثری درباره نهضت جنگل منتشر شود؛ اما بعد از پیروزی انقلاب اسلامی  کتاب‌هایی در این زمینه چاپ شد که در خانه میرزا نگهداری می‌کنیم. البته هنوز نقطه‌های کور درباره نهضت جنگل وجود دارد که اسناد آن به دلیل شرایط جغرافیایی یا غارت از بین رفته است. بعضی اسناد هم در دست مجموعه داران است که هنوز هم آن را در صندوقچه‌هایشان نگهداری می‌کنند.

* شبهه‌ای درباره نحوه شهادت میرزا/آخرین کسی که همراه سردارجنگل بود

وی با اشاره به اسناد مربوط به نحوه شهادت میرزا کوچک‌خان جنگلی گفت: خیلی‌ها فکر می‌کردند «خالو قربان» سر میرزا را بریده است. اما جریان چیز دیگری است؛ «خالو قربان» از رهبران کُرد و از یاران میرزا بود؛ میرزا می‌خواست با همراهی «گائوک آلمانی» با نام ایرانی «هوشنگ» ـ آخرین فردی که همراه میرزا بود ـ به خلخال بروند که در کوههای خلخال بر اثر سرمای شدید یخ زدند. مردم پیکر نیمه‌جان میرزا و گائوک را به روستایی در نزدیکی خلخال بردند. «رضا اسکستانی» هم در این موقعیت خود را به روستا رسانده و سر میرزا را از بدنش جدا کرد. او سر میرزا را به «خالو قربان» داد؛ خالو هم برای دریافت جایزه سر میرزا را به رضا شاه تحویل داد.

اشراقی یادآور شد: رضا شاه در ادامه دستور داد سر میرزا را در حسن‌آباد تهران به خاک بسپارند. اما یکی از یاران میرزا شبانه سر میرزا را برمی‌دارد و به سلیمان‌داراب می‌برد؛ سر میرزا در همین محل دفن می‌شود. در حالی که جسد میرزا در خانقاه خلخال دفن بوده، در شهریور 1320 جسد با رعایت مسائل شرعی نبش قبر شده و آن را در سلیمان داراب رشت و محل خاکسپاری سر میرزا، دفن می‌کنند.

* میرزا می‌خواست دست انگلیس و روسیه را از ایران کوتاه کند

وی ادامه داد: رهبر معظم انقلاب اسلامی درباره منشأ حرکت میرزا کوچک خان فرمودند که «این حرکت یک منشأ صددرصد دینی و اعتقادی است؛ میرزا یک واحد مینیاتوری از جمهوری اسلامی را بنیان گذاشت.» اما گاهی دیده شده است در حق میرزا جفا شده و برخی حرف‌های دیگری می‌زنند.

مدیر خانه موزه میرزا کوچک‌خان جنگی اظهار داشت: نهضت میرزا، نهضت ملی بود؛ مردم از سراسر ایران به خاطر فکر و اندیشه میرزا به وی ملحق شدند؛ ولی متاسفانه برخی از افراد در صحبت‌ها یا کتاب‌ها می‌گویند میرزا چپ‌گرا یا طرفدار روس‌ها بوده است.

وی یادآور شد: «جعفر پیشه‌وری» یکی از یاران میرزا بود. او در حکومت جنگل مسئولیت‌هایی داشت که در اواخر نهضت جنگل از میرزا جدا شد و در آذربایجان در روزنامه‌ای به نام آلاچیق مقاله‌های چپ‌گرا نوشته و جمهوری پیشه‌وری را در آذربایجان تأسیس می‌کند. او حتی در سال 1323 -1324 اسکناس در آذربایجان چاپ می‌کند. بعد هم در دوران رژیم محمدرضا پهلوی به آذربایجان حمله می‌شود و جمهوری پیشه‌وری را از بین می‌برند.

اشراقی بیان کرد: اگر چه افرادی مثل جعفر پشه‌وری مسیر جدایی‌طلبانه را انتخاب کردند اما میرزا فردی ملی بوده و او می‌خواست دست اجانب انگلیس و روسیه را از ایران کوتاه کند. او یک مرام‌نامه نهضت جنگل دارد که اگر در آن دوران اجرا می‌کردند، حکومت اسلامی در ایران داشتیم.

انتهای پیام/