به گزارش صبح رزن،سپهرغرب، گروه کشاورزی - شکیبا کولیوند: چالش‌ها و موانع بر سر راه تولیدکنندگان محصولات کشاورزی از جمله موارد ضروری است که درصورت توجه به آن‌ها و قدم نهادن در مسیر حل و حذف آن‌ها می‌توان، شاهد تحقق جهش تولید بود. با تحقق زنجیره تولید فعالان و شهرهای تولیدکننده محصولات کشاورزی، بیشتر از منافع اقتصادی این بخش بهره‌مند می‌شوند. این روزها شاهد پتانسیل‌ ویژه‌ای در بخش محصولات کشاورزی و دام‌پروری همدان هستیم. اما در این مسیر، چقدر الگوی کاشت ما عملیاتی و محصولاتمان برای چرخه مصرف و صادرات آماده و خام‌فروشی‌ها را شاهد نبوده‌ایم؟

گسترش صنایع تکمیلی، تبدیلی و بسته‌بندی در بخش کشاورزی به‌منظور جلوگیری از خام‌فروشی و تقویت زنجیره غذایی برای رفع نیاز داخل و گسترش صادرات، در اولویت‌های 10 گانه در ارتباط با تأکید بر ظرفیت‌های قانونی و پژوهشی برای تحقق «جهش تولید» نیز مطرح است؛ مردادماه 1398 بود که در ارتباط تلفنی با مهندس محمدشفیع ملک‌زاده، رئیس نظام صنفی کشاورزی، منابع طبیعی ایران و نظر افضلی عضو کمیسیون کشاورزی مجلس شورای اسلامی که با موضوع رونق تولید در بخش کشاورزی از آنتن رادیو گفت‌وگوی آن‌ها پخش شد.

در این گفت‌وگو شاهد تصریح بر اهمیت و حمایت از تولید بخش کشاورزی، انسجام بین بخش دولتی، خصوصی و نمایندگان مجلس و استفاده از ظرفیت تشکل‌های بخش کشاورزی، ایجاد زنجیره تولید، تأمین، عرضه محصولات کشاورزی و مدیریت مزرعه تا سفره بوده‌ایم؛ یعنی مواردی که این روزها در سال جهش تولید هم، اگر مدنظر قرار نگیرند، نه‌تنها به رونق و جهش تولید دست نمی‌یابیم، بلکه فرسنگ‌ها از آن چه باید باشیم، دور خواهیم شد.

در این برنامه، ملک‌زاده با بیان اینکه متأسفانه اهمیت چندانی به تولید در بخش کشاورزی داده نمی‌شود و شاهد نگاه جدی به این بخش به‌عنوان ستون اصلی اقتصاد کشور نیستیم، با تصریح بر سوء‌مدیریت‌ها، شرایط جامعه و به‌ویژه تحریم‌ها در کشور گفت: با وجود ضرورت حمایت از تولید در بخش کشاورزی در راستای خودکفایی و بی‌نیازی از بیگانگان، متأسفانه همراهی‌های لازم صورت نمی‌گیرد و فقط راهکارهای مقطعی دنبال می‌شود.

رئیس نظام صنفی کشاورزی و منابع طبیعی ایران، در ادامه انسجام بین بخش دولتی، خصوصی و نمایندگان مجلس و استفاده از ظرفیت تشکل‌های بخش کشاورزی را راهکاری مهم، برای کاهش مشکلات و چالش‌های بخش کشاورزی و نیز کاهش فاصله بین تولید تا مصرف عنوان کرد.

این مقام مسئول تصریح کرد: با شرایطی که بر کشور حاکم شده؛ نه‌تنها تولیدکننده به حق خود نمی‌رسد، بلکه مصرف‌کننده نیز مجبور به پرداخت قیمت چند ده برابری، برای خرید محصولات کشاورزی مورد نیاز است.

ملک‌زاده با تأکید بر ایجاد زنجیره تولید، تأمین، عرضه محصولات کشاورزی و مدیریت مزرعه تا سفره گفت: وزارت جهاد کشاورزی به‌عنوان متولی بخش کشاورزی می‌تواند به‌عنوان دستگاه تصمیم گیرنده واحد عمل کند.

رئیس نظام صنفی کشاورزی و منابع طبیعی ایران همچنین تصویب قانون «تمرکز وظایف» مصوب سال 1390 را اقدامی مثبتی ارزیابی کرد و افزود: متأسفانه برخی مدیران، اخیراً از روی منفعت‌طلبی با شعارهای جدیدی که برای احداث وزارت بازرگانی داده‌اند که با این شرایط، وضعیت بازرگانی در بخش کشاورزی بدتر خواهد شد. چراکه به واردات و مسائل منفعت‌طلبانه متوسل می‌شویم.

ملک‌زاده بر اجرای الگوی کشت در کشور تأکید کرد و گفت: این مهم نیازمند همکاری همه دستگاه‌ها و نهادهای دولتی و خصوصی با یکدیگر است.

در این برنامه، عضو کمیسیون کشاورزی مجلس با تأکید بر ضرورت سامان‌دهی زنجیره تولید تا مصرف، با تصریح بر پتانسیل‌های ویژه ایران در زمینه کشاورزی و دام‌پروری تأکید کرد: ما باید الگوی کشت را در سطح کشور عملیاتی و تولیدات کشاورزی را مانیتورینگ کنیم.

این نماینده مجلس توجه به نیاز و مصرف کشور، پتانسیل صادراتی را ضرورتی دانست و گفت: به محض خارج شدن تحریم‌ها از حالت پایداری باید آمادگی تصمیم‌گیری را داشته باشیم.

افضلی افزایش قیمت تمام‌شده تولیدات محصولات کشاورزی را ناشی از افزایش هزینه‌های عوامل تولید، حمل‌ونقل و نهاده‌ها دانست و مطرح کرد: ما ضمن آسان کردن دسترسی کشاورز به عوامل تولید، باید زنجیره تولید تا مصرف را نیز سامان‌دهی کنیم.

به‌راستی آنچنان که آبان‌ماه 1397 وزیر جهاد کشاورزی وقت گفت: برای گذر از مشکلات موجود در بخش کشاورزی، راهی جز ایجاد زنجیره‌های تولید و ایجاد کشاورزی قراردادی نداریم.

حال با این تفاسیر، نقش کشاورزی قراردادی، وجود تشکل‌های مربوطه، تشکیل و سامان‌دهی زنجیره تولید مشخص شد؛ بدین‌سان در بخش دوم میزگردی تخصصی کشاورزی که هم‌زمان با آغاز هفته جهادکشاورزی در دفتر روزنامه سپهرغرب برگزار شد، موضوعات به سمت موارد مذکور پیش رفت و در این مسیر، پای صحبت‌های حسن محمدی، مدیر صنایع تبدیلی و غذایی جهادکشاورزی استان همدان و ابوالقاسم سوزنچی، رئیس خانه کشاورز استان همدان نشستیم؛ بخش نخست این میزگرد که بیشتر پیرامون اهمیت توجه به صنایع تبدیلی و داشته‌های استان همدان در زمینه محصولات زراعی و باغی بود، در صفحه کشاورزی هفته گذشته منتشر شد و در ادامه، بخش دوم تبادل نظر و گفت‌وگوهای این میزگرد را می‌خوانید:

      ردیف بودجه اختصاصی در صنایع تبدیلی نداریم

مدیر صنایع تبدیلی و غذایی جهادکشاورزی استان همدان در تشریح فعالیت‌های شاخص مدیریت صنایع تبدیلی و غذایی استان همدان تا پایان سال 1398 بیان کرد: بهره‌برداری از 293 واحد صنایع تبدیلی با توان 1219760 تن محصول و جذب 530518 تن محصولات خام کشاورزی با اشتغال 3 هزار و 958 نفر و سرمایه‌گذاری کل 8 هزار میلیارد ریال با مجوز سازمان جهاد کشاورزی، بهره‌برداری از 114 واحد صنایع تبدیلی با توان 2898933 تن محصول و جذب 3163122 تن محصولات خام کشاورزی با اشتغال 4 هزار و 504 نفر و سرمایه‌گذاری کل 3020 میلیارد ریال با مجوز سازمان صمت و در مجموع بهره‌برداری از 407 واحد صنایع تبدیلی با توان تولید 4118693 تن محصول و جذب 4693640 تن محصولات خام کشاورزی با اشتغال 8 هزار و 642 نفر و سرمایه‌گذاری کل 11020 میلیارد ریال در استان همدان را سال گذشته شاهد بوده‌ایم.

حسن محمدی در ادامه به کسب عنوان نمونه ملی، توسط سه واحد صنایع تبدیلی و غذایی در سنوات گذشته اشاره کرد و گفت: پرداخت 198 فقره تسهیلات بانکی به مبلغ 2014340 میلیون ریال در سال، از سال 90 تا 98 و تجهیز 7 واحد تصفیه و بسته‌بندی کشمش به صورت لیزری در راستای افزایش کیفی و توان صادراتی به انجام رسیده است.

وی با بیان اینکه تبدیل بیش از 30 واحد شوری و ترشی سنتی به سیستم صنعتی و پاستوریزه با بسته‌بندی‌های متنوع و در اوزان مختلف در راستای افزایش کیفی، ایمنی و بالابردن قابلیت صادراتی آن سال گذشته به انجام رسیده است، افزود: بهره‌برداری از 57 واحد سردخانه مختص سیب‌زمینی با ظرفیت 146350 تن و اشتغال مستقیم 576 نفر و سرمایه‌گذاری حدود 2930 میلیارد ریال در راستای کاهش ضایعات سیب‌زمینی از 25 درصد به زیر 5 درصد را در پیش گرفته‌ایم.

این مقام مسئول ادامه داد: در حال حاضر 9 واحد سردخانه با ظرفیت 37660 تن و اشتغال مستقیم 112 نفر و سرمایه‌گذاری 270 میلیارد ریال از سازمان صمت دارای پروانه بهره‌برداری است که در مجموع، ظرفیت پروانه‌ها برابر 184 هزار تن است.

مدیر صنایع تبدیلی و غذایی جهادکشاورزی استان همدان در ادامه این میزگرد از بهره‌برداری 88 واحد شوری، ترشی و رب و بهره‌برداری از 55 واحد تصفیه و بسته‌بندی کشمش در استان همدان یاد کرد و افزود: بهره‌برداری از 6 واحد کشتارگاه مرغ با توان تولید 4 هزار تن گوشت مرغ و توان کشتار 55 هزار تن مرغ زنده با اشتغال‌زایی 187 نفر، از دیگر اقداماتی است که در این راستا در سال گذشته به انجام رسیده است.

محمدی در بخش دیگری از صحبت‌های خود با بیان این که در بحث صنایع تبدیلی، تاکید برصنایع تبدیلی غذایی (فسادپذیرها) است، عنوان گرد: جای خالی توجه به «صنایع روستایی» در این بین به چشم می‌خورد و شاکله اصلی این صنایع از هم پاشیده شد و در حال حاضر شاهدیم که خیلی از کارها در این بین وجود دارد که متولی خیلی محکمی ندارند.

وی با اشاره به اینکه ردیف بودجه برای صنایع تبدیلی در صنعت تعریف شده است، گفت: این بودجه را صنعت به ما نمی‌دهد، اما مسئولیت کار با ما است و ردیف بودجه اختصاصی در صنایع تبدیلی نداریم.

محمدی در این راستا اضافه کرد: در قانون انتزاع قرار بود که از نظر پرسنل و اعتبار این صنایع به جهادکشاورزی واگذار شود، اما تنها وظایف به ما واگذار شد و حال می‌توان گفت که در این زمینه، واقعاً امکانات ما محدود و کم است.

      جای خالی تشکل‌ها، زنجیره تولید و کشاورزی قراردادی در همدان

مدیر صنایع تبدیلی و غذایی جهادکشاورزی استان همدان با تاکید بر این که در بحث تولید محصولات کشاورزی باید از بازار به تولید رسید، اظهار کرد: در این بین، به یک تفکر منسجم و اقدام جدی نیاز است تا بتوان این فرایند را دنبال کرد.

وی با اشاره به اینکه در وزارت جهادکشاورزی موضوعات زنجیره تولید مورد توجه قرار گرفته است، خاطرنشان کرد: در زنجیره تولید، مواد اولیه یک واحد فراوری نیز توسط خود آن واحد (به‌صورت مالکیتی، اجاره‌ای یا مشارکتی) تولید می‌شود.

محمدی با تصریح بر اینکه باید یک واحد فراوری سیب‌زمینی، بخشی هم مربوط به صادرات، بازرگانی و بخشی در زمینه انجمن تولیدکنندگان سیب‌زمینی داشته باشد، افزود: این بخش‌ها براساس منافع مشترک، یک زنجیره را تشکیل می‌دهند.

وی با بیان اینکه در زنجیره تولید شاهدیم که تمامی اجزای این زنجیره در تلاش هستند تا کل زنجیره را سرپا نگه دارند و محصولی را تولید کنند که به درد فراوری بخورد، خاطرنشان کرد: نمی‌توان این دید را داشت که هر محصولی که به‌لحاظ کمی تولید بالایی دارد، می‌تواند وارد چرخه فراوری شود به‌نوعی که در حال حاضر نیز شاهدیم که خیلی از ارقام سیب‌زمینی تنها به درد تازه‌خوری می‌خورد، چراکه ماده خشک آن‌ها پایین و برای فراوری مناسب نیست.

مدیر صنایع تبدیلی و غذایی جهادکشاورزی استان همدان در این خصوص به‌علت نیمه‌فعال شدن واحدهای لبنی در همدان نیز اشاره کرد و گفت: نیاز است تا نگاهمان به بازار باشد و براساس آن دست به تولید و حتی نوآوری و به‌روز کردن محصولات خود کنیم، اما در همدان از 407 واحدی که وجود دارند، کمتر از 10 درصد آن‌ها تعطیل شده‌اند و در زمینه صنایع لبنی می‌توان علت را در عدم به‌روز رسانی دید.

محمدی در ادامه صحبت‌های خود در این خصوص تأکید کرد: این روزها شاهد جای خالی تشکل‌ها و اتحادیه‌های قوی، زنجیره‌های تولید و کشاورزی قراردادی هستیم و نیاز است تا تعاونی‌هایی برای همکاری با کشاورزان در این زمینه‌ها پای کار بیایند.

      در تولید باید چشممان به «بازار» باشد

رئیس خانه کشاورز استان همدان نیز در این راستا به کشاورزی همدان در گذشته اشاره کرد و گفت: به خوبی به یاد دارم که همدان 4 کارخانه مربوط به زردآلو خشک‌کنی داشت، تمامی باغدارها زردآلوها را به این کارخانه می‌دادند، چراکه در بازار زردآلوها را 7 ریال و این کارخانه 6 ریال می‌خرید.

ابوالقاسم سوزنچی با بیان اینکه تا چهارسال قبل به تولیدکننده نهال سیب، برای تولید هر نهال 5 هزار تومان بلاعوض می‌داد، عنوان کرد: ناگهان می‌دیدیم که بازار اشباع شده است و باغدار، مجبور می‌شد که باغ سیبش را آتش بزند.

وی با اشاره به این وضعیت تصریح کرد: کسی که این تصمیم؛ یعنی پیشروی در تولید نهال و حمایت از تولیدگران آن را گرفته بود، از بازار گذشته اطلاعی نداشت و تنها از بازار فردا باخبر بود.

رئیس خانه کشاورز استان همدان با تأکید بر اینکه در این صنایع باید به بازار بیست سال قبل اندیشید، تصریح کرد: متأسفانه ما الان به‌عنوان یک کشاورز نمی‌دانیم که باید چه محصولی را بکاریم؛ آمایش سرزمین، چرا بعد از سال‌ها به دست ما نرسیده است؟ ما هنوز رتبه اول تخریب خاک جهان را داریم. در این زمینه روی مدیریت کلان این مسائل گلایه دارم.

سوزنچی در این زمینه تأکید کرد: اگر آمایش سرزمین انجام شده بود و به دست کشاورزان رسیده بود، شاهد بودیم که محصولات تولیدی کشاورزی به سمت بازار و نیاز بازار سوق پیدا می‌کرد که در این زمینه، دیگر شاهد نبودیم که یک‌سال سیر به حدی گران شود که مردم توان خرید آن را نداشته باشند و در سالی دیگر ببینیم که کشاورزان به‌دلیل نبود بازار مناسب برای فروش بیچاره شده‌اند.

      پر و بال تشکل‌ها را نچینید. نتایج آمایش سرزمین کجاست؟

وی در ادامه اضافه کرد: متأسفانه جهادکشاورزی در وهله اول از ورود اتحادیه‌ها و تشکل‌های کشاورزی برای همکاری با کشاورزان استقبال می‌کند، اما پس از آن شروع به چیدن پر و بال‌های تشکل‌ها می‌کند.

رئیس خانه کشاورز استان همدان با اشاره به اینکه در حال حاضر 20 تا 25 درصد ضایعات سیب‌زمینی در همدان است، گفت: سه نوبت آمایش سرزمین انجام شده است، اما آمار آن به دست ما نرسیده است.

سوزنچی با اشاره به لزوم توجه به کشاورزی قراردادی نیز گفت: اگر زنجیره تولید شکل بگیرد و کشاورزان با صنایع ارتباط داشته باشند، دیگر شاهد خام‌فروشی، سوزاندن باغات و محصولات، ضرر کشاورزان، بالا بودن میزان ضایعات بخش کشاورزی نخواهیم بود و آن زمان است که می‌توان در مسیر رونق بخش کشاورزی گام برداشت.

      راه گذر از مشکلات بخش کشاورزی همدان

تقویت بنیان‌های بازار محصولات کشاورزی، ارتقای زنجیره ارزش این محصولات از مزرعه تا سفره و تأمین مالی داخلی زنجیره ارزش از طریق پرداخت انواع تسهیلات مناسب، از جمله ارائه وام‌های اشتغال پایدار روستایی و عشایری، سه راهکار اصلی در راستای تقویت زنجیره ارزش در بخش کشاورزی است.

رئیس خانه کشاورز استان همدان در زمینه کشاورزی قراردادی و عدم رونق یافتن آن در همدان اظهار کرد: به خوبی به یاد دارم که از رئیس جهادکشاورزی همدان در این‌باره سؤال کردم و پاسخ این بود که یک کشاورز راه پدرش را ادامه می‌دهد،اما در کشاورزی قراردادی نیاز است تا با توجه به نیاز بازار و صنعت پیش برویم.

به‌راستی ارائه تسهیلات برای حمایت از تولیدکنندگان نوپای عرصه کشاورزی یا کشاورزان سنتی، نیازمند آموزش به‌روزرسانی و حمایت‌های مالی است و توجه به این امور برای تأثیرگذاری این حوزه بر رشد و رونق تولید و البته جهش تولید کشور الزامی است. بنابراین بار دیگر به نقش ترویج باز می‌گردیم و تأکید می‌کنیم که برای رفع چالش کشاورزی همدان که خام‌فروشی (فروش محصولاتی چون رازیانه رزن و گشنیز نهاوند در گونی و فرستادن آن‌ها به پاکستان)، متصل نبودن آن‌ها به چرخه صنایع تبدیلی، فراوری و در نهایت افزایش ضایعات بخش کشاورزی، نیاز است تا به «زنجیره تولید و کشاورزی قراردادی» توجه ویژه‌ای شود.

توسعه زنجیره‌ها در قالب کشت و صنعت و زنجیره‌های تولید مشارکتی بامشارکت تشکل‌ها و تولیدکنندگان جزء برنامه‌ها و اولویت‌های وزارت جهاد کشاورزی است، اما در این زمینه نیاز است تا جدی و پیگیرانه این مسائل دنبال و در نتیجه در استان همدان محقق شود.

گفتنی است؛ بخش سوم این میزگرد در راستای صادرات و برندسازی محصولات تولیدی کشاورزی استان همدان است که در هفته آتی و در صفحه کشاورزی سپهرغرب به چاپ خواهد رسید.