در گذشته درآمدهاى متفرقه در محيط‌هاى روستائى بسيار محدود و اندک بوده است ولى در سال‌هاى اخير به‌علت توسعه خدمات در روستاها و بهم خوردن تعادل مالکیت زمینها در پی تغییر شیوه مالکیت اراضی در سال 1341، از محوریت کشاورزی و دامداری کاسته شده است ولی از طرف دیگر منابع متعدد درآمدى در روستاها و نواحى روستائى به‌وجود آمده که روستائيان از اين درآمدها متمتع مى‌گردند. متن پیش رو حامی یک سیاست استخدامی روستایی در جهت کاهش فقر روستایی و بنیان نهادن فرآیند توسعه ی پایدار می باشد. افزایش جمعیت مداوم، نیازمند فرصت های شغلی و درآمدی قابل توجه می باشد. از آنجا که ظرفیت بخش کشاورزی در جهت فراهم آوردن اشتغال، محدود می باشد؛ تنها گزینه، بخش غیر کشاورزی مناطق روستایی و ظرفیت قابل توجه این بخش در ارائه فرصت های استخدامی/ فرصت های شغلی می باشد. برای دست یابی به این هدف، با این حال تاسیس شرکت ها و کارگاه های خیلی کوچک، کوچک و متوسط در تعداد بالا یکی از این راه ها می باشد. کارآفرینانِ با انگیزه و نوآوری خیلی بالا، توام با یک ساختار اجتماعی مناسب و مؤسسات حمایتی، پیش نیاز انجام این کار می باشند. کارآفرینان نوآور، دانش و سرمایه ی خود را سرمایه گذاری می کنند، در این صورت روستاها محیط مناسبی برای رشد بخش های غیر کشاورزی و فعالیت شرکت ها و کارگاه های تولیدی و خدماتی می شود؛ مشروط به آنکه رقابت پذیر بوده و متکی بر منابع باشد. از این رو نوآوری های فعال با بهره وری بالا در بخش های روستایی و ایجاد فرصت های شغلی و درآمدی خلق می کنند.

آمارهای رو به افزایش مهاجرت از روستا به شهر به دلیل نبود فرصت شغلی و  ساختار سنتی جامعه روستایی ایران از جمله عوامل موجود در اقتصاد روستایی ایران است که برای اصلاح این ساختار باید روشهای نوین جایگزین روشهای سنتی شود .

کار آفرینی در روستا نوعی حرکت از کسب و کارهای مبتنی بر منابع طبیعی به سمت کسب و کار های مبتنی بر دانش است. این موضوع در واقع نوعی حرکت از کسب و کارهای مبتنی بر منابع طبیعی به سمت کسب و کار های مبتنی بر دانش است .
در اکثر کشورهای آمریکا، اروپا و حتی آسیایی همچون : چین ، مالزی و … سیاست توسعه کار آفرینی در حوزه های غیر کشاورزی در روستاها مخصوصا تک محور اجرا شده است.
با توسعه کارآفرینی و ایجاد شرکت های کوچک کار آفرین، علاوه بر اشتغال و تولید ، روستاییان به کالاها و خدمات مورد نیاز خود دست می یابند و این امر تاثیر زیادی در رشد اقتصادی روستاها و کاهش پدیده مهاجرت به شهرها دارد.
وضعیت جامعه روستایی شهرستان نیز به تبع جامعه ایران نشان می دهد که با افزایش سطح سواد دانش و مهارت های علمی و عملی،گرایش به اشتغال در بخش های سنتی اقتصاد کمتر شده و میل و رغبت برای اشتغال در بخش های مدرن و خدماتی بیشتر است.
این در حالی است که روستاها نیز همچون شهرها ، مملو از فرصت های جدید و کشف نشده هستند که کشف و بهره برداری به موقع از این فرصت ها و ایجاد کسب و کارهای جدید و رقابت پذیر میتواند مزایای اقتصادی چشم گیری برای روستائیان به همراه آورد.

 محدودیت زمین و عوامل تولید از یک سو و افزایش جمعیت از طرف دیگر، بازدهی تولیدی زمین را کاهش داده و اقتصاد نواحی روستایی را ناپایدار ساخته است. افزایش نیاز کشور به مواد غذایی، لزوم توسعه هماهنگ نواحی روستایی به منظور ایجاد تعادلهای منطقه ای ، محدودیت های منابع تولید در نواحی روستایی، محدودیت سرمایه و نیروی انسانی متخصص، عقب ماندگی تکنولوژیک و الگوهای توسعه تمرکزگرا از عمده چالش های محیطی ، اقتصادی و اجتماعی نواحی روستایی در دهه حاضر تلقی می گردد. راهکار لازم برای رهایی از چالش های مذکور شناخت قابلیت ها و محدودیتهای نواحی روستایی؛ تنوع بخشی به اقتصاد روستایی و رواج فعالیتهای جدید است و از همه مهم تر برند سازی هر روستا با خدمات یا محصولی منحصر به همان روستا است . این راهکار می تواند وابستگی اقتصاد روستایی به اقتصاد کشاورزی را کاهش دهد. چرا که اقتصاد کشاورزی در ایران به شرایط محیطی و اقلیمی وابسته بوده و نوسانات اقلیمی در درآمد کشاورزان بسیار موثر است. افزایش تولید و درآمد ، مدیریت منابع تولید با محوریت یک محصول می تواند بسیار راهگشا باشد. به لحاظ تک محصولی و برند سازی محصول یا خدمات در شهرستان رزن می توان روستاهایی مانند کاج، شاهنجرین و ورقستان را مثال زد که به ترتیب اقتصادشان بر پایه کارگاه های  قاب سازی، خیاطی و موزائیک سازی می باشد و اسم روستا را در استان بلکه در مناطق غربی و مرکزی ایران بِرند ساخته است و در شهرستان و برخی استان ها این روستا را با نام خدمات و محصول خاص خود می شناسند. در این صورت است که وقتی یک شرکت یا سرمایه دار و بازاری به این روستاها برای استفاد از محصولش مراجعه می کند مطمئن است که دست خالی بر نخواهد گشت. این برند سازی در روستاهای دیگر نیز قابل بررسی و اجرا بوده تا در این بحران کم آبی و وضعیت نامساعد اشتغال در کشور و به تبع آن در شهرستان ما از وابستگی روستاییان به کشاورزی کم کرده و زمینه پیشرفت را فراهم نماید.

ادامه دارد...

مصطفی فیروز روز دانشجوی کارشاسی ارشد منابع طبیعی در دانشگاه تربیت مدرس