فولکلور هر منطقه چیزی است که در مدت کوتاه بوجود نیامده، بلکه در طول هزاران سال شکل گرفته است.

در این نوشتار به صورت مختصر به بخشی از این فولکولور اشاره می گردد که در آن نحوه تسلیت گفتن در مراسم، ختم و وفاتها و ... از موضوعاتی است که تاکنون در استان همدان به آن پرداخته نشده است و در ایران به این موضوع کمتر پرداخته شده است.

در ترکی استانبولی به آن Teselli  گفته می شود و در شمال استان همدان از آن تسلی وئیرمک (tasalla vermak)یاد می شود.

در آموزه های دینی ما به تسلی دادن معزّی و مصیبت دیده بسیار توصیه شده و همین امر موجب گردیده که حتی مجالس ترحیم با رضایت و مشارکت عموم در هر محل و روستا انجام پذیرد و در برخی روستاهای بکر منطقه یک رسم تعاون و همیاری به نام "سفرا/ سورفا پولو" یا پرسانه با قانون نانوشته وجود داشته که در اکثر جوامع از بین رفته و در برخی روستاها مثل کرفس و سنقرآباد همچنان وجود دارد و مردم هزینه پذیرایی خود در مجلس عزا را خودشان پرداخت می کنند و صاحب مجلس عزا فقط وظیفه خوش آمد گویی و تشکر از مردم و طلب حلیّت دارد و نباید به زحمت زیاد بیافتد و یا مقروض گردد، وظیفه مهمانداری و پذیرایی و مدیریت مجلس عزا با خود اهالی محل می باشد.

اگر صاحب مجلس به اهالی محل اجازه مشارکت در این تعاون داده نشود عامه مردم از شرکت در پذیرایی آن مجلس ترحیم خودداری و چنین تلقی می شود که صاحب مجلس اهالی را لایق مشارکت در غم و عزا ندانسته است و از این تلّقی صاحبان عزا هم احتراز می کنند جای تاسف دارد که سنتهای حسنه روز به روز کم رنگ شده و درحال از بین رفتن است.

امید است این نوشتار سبب حفظ این فرهنگ و حتی غنی تر شدن آن شده و از این جهت تدوین شده است که غبار نسیان و فراموشی روی آن ننشیند.

بخشی از جملاتی که در تسلیت گفتن یا در مراسمات ختم، پرسه، تشییع  در شهرستان رزن و روستاهای تابعه استفاده می شود شامل موارد زیر می باشد.

این نگاهی اجمالی به این موضوع است، نگارندگان باور دارند که میشود کتابی در این خصوص تدوین نمود و چه نیکوست که اهل ذوق یا دانشجویان تحصیلات تکمیلی بر روی موضوعاتی مشابه این موضوع کارکرده و این اصطلاحات، عبارات و گفتمان ها را ثبت و ضبط و بررسی نمایند.

1. اصلان اولای، داغ اولای، گره ک بوردان(بودنیادان) اَلی بوش قویوب گئده ی(گئده سن): شیر هم که باشی، کوه هم که باشی باید دست خالی از این دنیا بروی.
2. او بهشت قوشویودو اوچدو گئتدی بهشته، دده ننه سی ساغ اولسون: (بچه کوچک تلف شده، معصوم است) او پرنده بهشتی بود که پر کشید و از دنیای خاکی به بهشت و دنیای باقی رفت. پدر و مادرش سلامت باشند.
3. او بیردانه گئتدی، قالان بالالارین ساغ اولسون: این فرزندت رفت باقی مانده هاش سالم باشند.
4. او دونیا حالالو اولسون: آن دنیا حلال و گوارای وجودش باشد.
5. او گئتدی، قالانلاری ساغ اولسون: او رفت انشاا... بازماندگان سالم باشند.
6. او یاتدوخجا سن یاشا: الهی که برقرار و استوار و پاینده باشید. عمر شما به دوام خاک آن مرحوم باشد.
7. اولومه چاره یوخدی: مرگ را چاره ای نیست.
8. ایچریدن یانورام: از درون می سوزم کنایه از غم و داغ بزرگ داشتن.
9. ایگید جوانوم اَلیمده ن گئدیب: جوانم از دستم رفته است.
10. آچولمامیش سولدی: نو شکفته پرپر شد.
11. آخیر غمی ییز اولسون- داخو غم گورمویه ییز: الهی که غم آخرتان باشد- انشاا... دیگر غم نبینید.
12. آخیر غمی ییز اولسون: غم آخرتان باشد.
13. آخیر قارایوز اولسون: الهی که هرگز بعد از این سیاه پوش نباشید. دعای پیرزنان به افراد معزی.
14. آدامزاد اولمسه ده قوجالار خدا رحمت ایله سین که دیزینده قوات گؤزونده ایشیخ گیتدی: مرحوم از دست و پا نیافتاده با سرافرازی زندگی کرد و محتاج کسی نشد.
15. آدامزاد قالان دگیل، دده بابالاروموز هانو؟ هامو گئده جک:آدمی جاودانه نیست، کو ؟ کجایند پدر و اجدادمان کجا رفته اند؟ همه رفتنی هستیم.
16. آدامزادوی اولی تورپاخدو آخری ده تورپاخدو: آدمیزاد از خاک خلق شده و به خاک بازخواهد گشت.
17. آغزیمیز قانلی دی: دهانم پر از خون است. سربه سرم مگذارید که داغدارم من. (این واژه کاربرد کمتری در تسلیت دارد و بیشتر حالت نزاعی دارد، یعنی اینکه اگر حرف بزنم آشوب و نزاع دیگری در می گیرد).
18. آلاه اؤزی وئیریب اؤزوده آلوب: خداوند خودش داده بود خودش هم بازپس گرفته است. راضی به رضای خدا هستیم.
19. آللاه (خدا/ تاری) پیغمبره قوناق وئرسین (ائله سین): خداوند ایشان را مهمان پیامبران کند.
20. آللاه ار.. یه ده گورسد مه سین (گوسترمه سین): خداوند نصیب هیچ کس نکند.
21. آللاه جوان داغی وئرمه سین(گورسد مه سین): خداوند به هیچ کس داغ جوان نصیب نکند.
22. آللاه سیزلری ساخلاسین: خداوند به شما عمر بدهد.
23. آللاه صبر وئرسین: خداوند صبر جزیل به شما بدهد.
24. آللاه قالان باقولارون ساخلاسین: خداوند به بازماندگان عمر بدهد.
25. آللاه هاموموزون عاقبتین خیر ایله سین: خداوند عاقبت همه مان را بخیر کند.
26. آللاه هامی میزی اوزو آغ ایله سین: خداوند همه را رو سفید کند.
27. آللاه هیچ کافره ده گورسد مه سین (گوسترمه سین): خداوند نصیب هیچ کافر هم نکند.
28. آللاه هئیچ ائوی بویوک سیز ائله مه سین: خداوند هیچ خانه ای را بدون بزرگ نکند.
29. آللاه هئیچ کسی گوزی یولدا قویماسین، گؤزوم قاپودا قالوب: خداوند هیچ کسی را چشم انتظار عزیز یا فرزندش نگذارد من که چشمم به درب مانده است.
30. باجی سی (خالاسی) اولسون: خواهرش(خاله اش) برایش بمیرد.
31. باشون (باشین) ساغ اولسون: سرت سلامت باد. عمر شما به جای آن مرحوم درازتر باد.
32. باشیمیز چئیی­نیمیزده (چیگنمیزده) قالدی: سرمان بر روی دوشمان و حیران مانده ایم.
33. باهار گولو (گولی) کیمن سولدی(سولوب دور): مثل گل بهاری پژمرده و خزان شده است.
34. باهاری تئز قیش اولدو: بهار جوانی اش زود به زمستان بدل شد.
35. بو دنیا هیچ کسه وفا ایله مییب ایله میاجاخ: دنیا به کسی وفا نکرده و نخواهد کرد.
36. بو دونیادان اَلی اوزولوب، او دونیادان اوزولمه سین آلاه امام حسینه قوناخ وئرسین: دستش از این دنیا کوتاه شده است، انشاا... در آن دنیا مهمان امام حسین(ع) باشد و منتفع گردد.
37. بو غمی داغلاردا چئکه بیلمز: این غم را کوهها هم نمیتوانند تحمل کند.
38. بوجور آللونا یازیلمیش دی: اینگونه بر پیشانی اش نوشته شده بود.
39. بودنیادان الی اؤزولوب آلاه درگاهوندان اوزولمسین: مرحوم دستش از این دنیا کوتاه شده الهی که از درگاه پروردگاه منتفع گردد.
40. بیری گئدیب، آللاه یئرینه مین وئرسین: یکی را از دست دادی انشاا... خداوند هزار حسنه به جایش بدهد. بازماندگان عمر طولانی داشته باشند.
41. بیزه دده یئرینده ییدی: آن مرحوم جای پدرمان بود. حق پدری به گردن ما هم داشت.
42. بیزه ننه یئرینده ییدی: آن مرحومه جای مادرمان بود. حق مادری به گردن ما هم داشت.
43. بیزیم الیمیزدن گئدیب: انگار ما به جای شما فلانی را از دست داده ایم.
44. بئلیمیز بوکولدی (سیندی): کمرمان خم شد- شکست.
45. تابوتی گوره ر دئیه ر هله شوکور منیم نوبتیم دگیل:  چون تابوت را می بیند میگوید شکر که نوبت من نیست.
46. تقدیری بویوموش: تقدیرش اینگونه بوده و بر پیشانی اش نوشته شده بود.
47. تورپاخ (توپراق) سرد اولار: خاک باعث سردی و کاهش غم می شود.
48. تورپاغوجه (توپراغیجه) یاشویایی (یاشایاسیز): هرچه خاک اونه بقای عمر شما باشه.
49. جوانی دی (جوانو دو)، آللاه علی اکبره قوناق ویرسین: ایشان جوان خوبی بود انشا... مهمان حضرت علی اکبر باشد.
50. چیمنین یاخچی گولو تئز سولار: گلهای خوب چمن زودتر پژمرده می شوند. هرگل که بیشتر می دهد به چمن صفا، گلچین روزگار امانش نمیدهد.
51. خرمنیمیزه اوت دؤشدو: به خرمن و حاصل عمرمان آتش افتاد.
52. خَلقه پیس ایستی ین لر پیس گونه قالسین: انشاا... بد خواهان مردم، روز خوش نصیب شان نشود.
53. خوش او کسین حالونا که دونیادان اَلی بوش گئیتمیه: خوشا به حال کسی که با دست خالی از این دنیا نرود و توشه خود را از پیش فرستاده باشد.
54. خیره قوللوغ ائیلیه ییز: خداوند همیشه کار کردن در امور خیر را نصیبتان کند. به کسانی که دم در می ایستند موقع ورود گفته می شود. که درجواب گفته می شود خئیره گله ییز.
55. خئیرده گورک بیله ییزی: انشاا... شما را در مجالش شادی ببینیم.
56. داخو ننه لر اوجور اوغلان دوغماز: دیگر هیچ مادری جوانمردی چون او را نخواهد زایید.
57. داغ گؤرمویه­ییز: الهی که داغ عزیزانتان را نبینید. دعای نزدیکان متوفی در پاسخ به مهمانان.
58. دردی درد چیکن بیلر، سنین دردین چئکن بیله ر، گورمویه ن بیلمز: کسی تو را درک میکند که این مصیبت را دیده باشد، ندیده چه می داند چیست؟
59. دونیا اولوم ایتیملی دی، دنیایا گلن گره ک گئده گئیج و تئیزی وار یالانو یوخ: دنیا دنیای ممات و رفتن است، هرکسی به دنیا می آید باید روزی برود دیر و زود دارد ولی مرگ دروغ نخواهد بود.
60. دونیا بی وفا دنیادی، مگه کیملره قالیب دی؟: دنیا فانی است و مگر برای چه کسی مانده است؟
61. دونیا یالان دونیادی، اوغول وئره ن- درده سالان دونیادی: دنیا دنیای فانی است، فرزندی که به تو میدهد ولی به هزاران درد و مصیبت گرفتارت می کند. "سیدی" سؤزون دئیه­ر ناچار/ هرکیم اؤز اکدیگین بیچار/ بو دنیایا گلن کؤچار/ هانو سنده قالان دنیا.
62. دونیادا اولومنن سووای (باشقا) هامی زاد یالان دی: در دنیا همه چیز جز مرگ دروغ است.
63. دونیادان اَلی بوش گئتدی: دست خالی از دنیا رفت. زمانی که پشت سر مرده غیبت میشد که کار نیکی از خود بیادگار نگذاشت.
64. رحمتلیک دارگونوی آدامویدو: خدابیامرز آدم را در روزهای تنگنا و نداری پشتیبان بود.
65. رحمتلیک قان چیکر آدامیدی: خدا بیامرز آدم با تعصبی نسبت به اقوام و اطرافیان بود.
66. رحمتلیک یاسی طویا دونده رردی: خدا بیامرز آنقدر انسان با روحیه و خوبی بود که مجلس عزا را به مجلس شادی بدل می نمود.
67. روحو شاد اولسون: روحش شاد.
68. سرفراز اولایوز سرفراز ائیله میشیزحلال ایله یین: الهی که سرافراز باشید که سرافرازمان کرده اید. حلال کنید زحمت کشیده اید. دعای نزدیکان متوفی در پاسخ به مهمانان.
69. سیزیلدیرام (سیزیلیرام) هئچ کس منیم غمیم بیلمز: سوز درونی دارم کسی سوختن و سوز و گداز مرا درک نمیکند.
70. شادلیقیزدا گلک یئتیشه ک: شادی هاتون جبران کنیم
71. غم آغاجی بیزه کولگه سالدی: درخت غم به سرماها سایه انداخت.
72. غم داغلاری دا اَری در: غم میتواند کوهها را هم خُرد کند.
73. غم گؤرمویه­ییز: الهی که غم نبینید. دعای نزدیکان متوفی در پاسخ به مهمانان.
74. غمی ییزه شریکیک: ما را در این غم تان شریک بدانید.
75. قارانلیخ ایشیقدن قاچار، یالان- گرچکدن، آمما هئچ کس اولومدن قاچا بیلمز: تاریکی از روشنای می ترسد و دروغ از حقیقت فرار میکند ولی کسی یارای فرار از مرگ ندارد.
76. قارداشی اولن باجی، اوباشداندان دورار آغلار: خواهری که برادرش را از دست بدهد سحرگاهان و درخفا می گرید.
77. قارنوم قاندی: داغدارم و خون در دلم از غصه موج می زند.
78. قبری نورونان دولسون: الهی که قبرش پر از نور باد.
79. قبرینه نور یاغسو(یاغسین): نور به قبرش ببارد.
80. قدم لرییز وار اولسون جهنم اوتو گورمسین: از اینکه قدمی برای دلجویی برداشته اید، قدمهایتان استوار و سلامت و از آتش جهنم دور باشد دعای نزدیکان متوفی در پاسخ به مهمانان.
81. قیمست بوجوروموش(بونون قیسمتی ییمیش): تقدیرش اینگونه بوده است.
82. گورموری (گورموسن) قیزیل اَل قان ایچینده ییک: نمی بینی درچه حالی هستیم، غرقه درخونیم. یعنی وسط عزاداری چی میخوای؟ این در موردی است که کسی وسط  تسلیت، خواسته غیرمنطقی دارد.
83. گئج گلدی، تئز گئتدی: حیف شد دیر به دنیا آمد و زود از دنیا رفت.
84. منیم دردیمه داشلار چاتلار: سنگ هم طاقت تحمل درد من را ندارد.
85. ننه سی اولسون: مادرش به فدایش.
86. هاموزادا چارا وار اؤلومنن سووای: هر دردی درمانی دارد به غیر از مرگ.
87. هامی گلیب گئده جگ، گوزو یاشول اولساخدا گره ک گئده ک: همه رفتنی هستیم اگر چشم سبز و عزیز هم باشیم باید برویم.
88. هئچ کیمسه بو دنیادا قالارقی دگیل: هیچ کس برای ابد نمی ماند.
89. یاتدوغی یئردن اینجیمه سین: روحش قرین آرامش باد.
90. یاخچو (آدام) تئیز اولر: آدم خوب زیاد در این دنیا نمی ماند.
91. یئری بهشت اولسون خدا امام حسینه قوناخ ویرسین: جایش بهشت برین باد با امام حسین (ع) هم نشین باشد..
92. یئری بهشت، او یاتدوخجا سن یا شویای: جایش بهشت باد. مدام زنده باشید.
93. یئرینده قالان لار ساغ اولسون: کسانی که در قید حیات هستند سلامت باشند. ویژه کسی که پدرش را از دست داده است.
94. یئرینده قدیم قئییم اولای(اولاسان): انشا.. شما جای ایشان استوار و محکم بمانید.
95. انتهای پیام/م

احمد صلاحی- محمدرضا رعد