- روسیه تزاری در سال ۱۹۱۷ میلادی درگیر جنگی دشوار (جنگ جهانی اول) و شرایط بسیارسخت اقتصادی بود. در تاریخ ۲۱ فوریه ۱۹۱۷ عده ای از مردم شهر پتروگراد که در صف های طولانی نانوایی ایستاده بودند از فقدان آرد و نبود نان به تنگ آمده و دست به شورش زدند و به غارت نانوایی ها پرداختند. فردای آن روز که تقویم غیر رسمی مصادف با اول ماه مه و روز جهانی کارگر بود به روز اعتصاب گسترده کارگری در پترزبورگ تبدیل شد و میان کارگران و پلیس زد و خورد هایی پدید آمد.

اعتصابات تا چند روز ادامه یافت و به دستور پروتوپوف فرماندار نظامی پترزبورگ، تظاهرکنندگان به رگبار مسلسل بسته شدند. در روز ۲۷ فوریه عده ای از سربازان پادگان پترزبوگ به مردم پیوستند و رودزیانکو رئیس مجلس ملی روسیه (دوما) از تزار نیکلای دوم خواست از سلطنت استعفا دهد.  

روز ۲۸ فوریه دو هنگ از سیبری برای سرکوب انقلابیون حرکت کردند اما آنان وفاداری خود را به دوما و انقلاب اعلام نمودند و قزاقان نیز دست به تمرد زدند. در این زمان دولت موقتی از طرف مخالفین تزار تشکیل شد که شاهزاده لووف نخست وزیری آن را به عهده داشت. این دولت ائتلافی از لیبرال های طرفداری دوما و هواداران مشروطه سلطنتی و نمایندگان سرمایه داران روسی بودند.

تزار که قطار او در ایستگاه راه آهن پسکوف توسط سربازان شورشی متوقف شده بود حاضر به استعفا شد و به نفع میخائیل برادر کوچک خود از سلطنت کناره گرفت اما میخائیل اندکی بعد اعلام کرد که حاضر به پذیرش سلطنت نیست و یک حکومت دوگانه متشکل از دولت موقت از یک سو و نمایندگان شوراهای کارگران و دهقانان و سربازان و از سوی دیگر قدرت را در روسیه  به دست گرفت و رژیم تزاری سرنگون شد.

این انقلاب که خیلی سریع و با خونریزی کم به ثمر رسید انقلاب فوریه ۱۹۱۷ یا به طور خلاصه انقلاب فوریه نامیده می شود. با این انقلاب بخش عمده از قدرت در اختیار سرمایه داران و بانکداران قرار گرفت. اما ماجرای انقلاب روسیه به همین جا خاتمه نیافت. پس از انقلاب فوریه و برقراری حکومت دوگانه کشمکش شدیدی میان دولت موقت از یک سو و شوراها از سوی دیگر پدید آمد که منجر به هرج و مرج گسترش فقر و بیکاری شکست های پی در پی ارتش روسیه در جبهه ها و فرار گسترده سربازان و شورش های دهقانی و اعتراضات کارگری گردید.

حزب کمونیست روسیه (شاخه بلشویک ها) به رهبری "ویلادیمیر ایلیچ لنین" با تکیه بر نفوذی که در شوراهای کارگران و سربازان یافته بود و نیز با بهره گیری از هرج و مرج و خلأ و قدرتی که وجود داشت در روز ۲۴ اکتبر ۱۹۱۷ (به تاریخ قدیم روسی)  تصمیم به قیام مسلحانه گرفت. در روز ۲۵ اکتبر ملوانان ناوگان کرونشتاد دست به شورش زده و وزرای دولت موقت در کاخ زمستانی تزار را بازداشت کردند. بدینسان بلشویک ها به قدرت رسیده و دولت سوسیالیستی تشکیل دادند. لنین رئیس دولت سوسیالیستی و تروتسکی وزیر امور خارجه دولت بود و استالین که بعدها از رهبران دولت شوروی شد وزیر امور ملیت ها و اقوام بود.

دولت جدید خود را اتحادیه جماهیر شوروی سوسیالیستی نامید و رسما حکومت ایدئولوژی مارکسیسم و برقرار اقتصاد سوسیالیستی و خروج از جنگ جهانی را اعلام نمود.از اکتبر ۱۹۱۷ تا ژانویه ۱۹۲۴ یعنی هنگام مرگ لنین وقایع و حوادث بسیاری در روسیه رخ داد از جمله صلح با آلمان معروف به صلح  "برست لیتوفسک"، مصادره کارخانه ها و زمین های سرمایه داران و زمین داران، ملی کردن بانک ها، تاسیس ارتش سرخ، وقوع جنگ داخلی و دستگیری و اعدام ده ها هزار نفر از مخالفین دولت بلشویکی، سیاست اقتصادی "نپ"، مقابله با دخالت ارتش های خارجی در امور کشور، وقوع  مبارزه قدرت شدید میان دو تن از رهبران بلشویک ها یعنی تروتسکی و استالین که نهایتا منجر به پیروزی دومی گردید و فراهم شدن بستر ها تاسیس یک نظام سرمایه سالاری دولتی متمرکز مبتنی بر اقتصاد با برنامه ای تحت عنوان ساختان سوسیالیسم در شوروی، از جمله این اتفاقات مهم بود. رژیمی که با انقلاب اکتبر ۱۹۱۷ روسیه در رهبری لنین تاسیس گردید نهایتا در سال ۱۹۹۱ میلادی توسط مخائیل گورباچف رسما منحل شد.

بلشویسم یا مارکسیسم لنینیسم که ایدئولوژی رهبری کننده انقلاب اکتبر بود، نحوی تفسیر روسی از مارکسیسم رادیکال بود. همچنان که سوسیالیسم صورتی از ایدئولوژی های غرب است.  با انقلاب اکتبر روسیه ایدئولوژی سوسیالیسم – رادیکال برای اولین بار در تاریخ غرب به قدرت سیاسی دست یافت.

سرویس سیاست مشرق