
بر اساس گزارشهای مرکز بینالمللی مطالعات استراتژیک (CSIS) تا سال ۲۰۵۰ تمامی کشورهای منطقهی خاورمیانه (غرب آسیا) و شمال آفریقا (MENA) دچار تنش آبی شدید خواهند بود و تا آن سال، میزان دسترسی به آب تجدیدپذیر در این منطقه ۷۵ درصد کاهش پیدا خواهد کرد.
بنابراین از هماکنون باید بهفکر حل مسئلهی آب در سالهای آینده باشیم. اما چه باید کرد!؟
نخستین راهکار، افزایش بهرهوری آب است. بهرهوری ما در آب از اغلب کشورهای دنیا کمتر است. با استفاده از ظرفیت نخبگان میتوان این وضعیت را تغییر داد.
بر اساس سند ملی دانشبنیان امنیت غذایی، کاهش ۳۰,۶ میلیارد متر مکعب هدفگذاری شده است که از این میزان، ۱۶,۳ میلیارد متر مکعب باید از طریق افزایش بهرهوری صرفهجویی شود. با بهرهگیری از شیوههای نوین و تجربهشدهی آبیاری در بخش کشاورزی، این هدف کاملاً در دسترس است.
در فصل هشتم از قانون برنامهی هفتم پیشرفت (که به نظام مدیریت یکپارچهی منابع آب اختصاص یافته) نیز بر افزایش بهرهوری آب کشاورزی تأکید شده است.
دومین راهکار، اجتناب از اسراف است. رهبر انقلاب اسلامی بارها بر جلوگیری از اسراف در آب، برق، سوخت و ... تأکید کردهاند.
هدررفت منابع آبی در کشور بالاست. بخش قابل توجهی از این اسراف نیز به دولت باز میگردد؛ اعم از اسراف در مصرف منابع آب توسط دولت یا اسراف در شبکهی توزیع و انتقال آب که البته در این زمینه نیز دولت موظف به جلوگیری از آن است.
بنابراین از هر راهی که ممکن است، باید جلوی اسراف منابع آبی کشور را گرفت؛ از فرهنگسازی گرفته تا اصلاح سیاستها یا سرمایهگذاری برای اصلاح مشکلات شبکهی توزیع و انتقال آب. این سرمایهگذاری اگر چه در ابتدا شاید گران بهنظر برسد اما در نهایت، نتیجهای بسیار سودمند خواهد داشت.
در طرف مصرف آب همانطور که در سطور پیشین ذکر شد، مهمترین راهکارها «افزایش بهرهوری» و «جلوگیری از اسراف» است. در طرف تولید و عرضهی آب -خواه آب مورد نیاز بخش کشاورزی یا آب صنعت و آب شرب- به سرمایهگذاری نیاز است.
اهمیت مسئلهی سرمایهگذاری بهقدری بالاست که رهبر انقلاب سال جاری را نیز «سرمایهگذاری برای تولید» نامگذاری کردند.
در حوزهی طرحهای افزایش تولید و عرضهی آب (اعم از ساخت سدها، شبکهی آبیاری و زهکشی، خطوط آبرسانی، خطوط انتقال آب از دریا و ...) به سرمایهگذاری دولت و بخش خصوصی نیاز است.
یک سیاست اشتباه ما در بسیاری از سالها این بوده که درآمد ارزی حاصل از صادرات نفت را صرف واردات بیرویه میکردیم. در حالی که اقدام درست این بود که این منابع، صرف زیرساختها شوند. یکی از آن حوزههای زیرساختی بسیار مهم، سرمایهگذاری در طرحهای مرتبط با تأمین آب است. این طرحها به منابع مالی احتیاج دارند. بنابراین ضروری است برای تأمین منابع مورد نیاز، سیاست ارزی خود را تغییر دهیم.
همچنین از سرمایههای بخش خصوصی نیز باید در این زمینه استفاده کرد. رهبر انقلاب در بهمنماه سال ۱۴۰۲ در دیدار با تولیدکنندگان، پس از آنکه از ناترازی آب بهعنوان یکی از مسائل کلان کشور نام بردند، فرمودند: «بخش خصوصی ما میتواند در این زمینهها بهمعنای واقعی کلمه کمک کند.»
در نهایت باید تأکید کرد که یک خط رسانهای مخرب، گاه و بیگاه به بهانهی وجود مشکل در حوزهی آب بر سیاستهایی تأکید میکند که در نهایت امنیت غذایی کشور را بهخطر میاندازند. بله، این یک واقعیت است که ما کشور پرآبی نیستیم. این یک واقعیت است که در آیندهی نزدیک، کشورهای زیادی در دنیا با مسئلهی آب دست به گریبان خواهند بود اما تضعیف امنیت غذایی غلطترین واکنش به این واقعیتها است. همانقدر که مدیریت منابع آب برای کشور ضروری است، امنیت غذایی نیز ضروری است.
مسئلهی آب در ایران با سرمایهگذاری در بخش آب، افزایش بهرهوری و همچنین جلوگیری از اسراف قابل حل است. توسعهی آبیاری نوین در کشاورزی هم منجر به صرفهجویی آب میشود و هم تولید کشاورزی و درآمد کشاورزان را افزایش خواهد داد.
دیدگاه شما